Tobołki (roślina)
Tobołki (Thlaspi) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. W tradycyjnym, szerokim ujęciu obejmuje ponad 75 gatunków[5], ale po wyodrębnieniu większości w osobne rodzaje współcześnie zalicza się do niego 9 gatunków[4]. Rośliny te występują naturalnie w strefie umiarkowanej w Eurazji, a jako introdukowane na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy[4].
 Tobołki polne | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
tobołki | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Thlaspi L. Sp. Pl. 645. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Rodzaj w wąskim ujęciu reprezentowany jest przez gatunki występujące w większości w południowo-zachodniej Azji, zwłaszcza w rejonie Azji Mniejszej i Kaukazu. Szerzej rozprzestrzeniony po Azję Środkową jest Thlaspi ceratocarpum, a najszerzej – tobołki polne Thlaspi arvense, rosnące od Portugalii po Japonię. Gatunek ten został też rozprzestrzeniony na inne kontynenty[4]. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju, w jego wąskim ujęciu, w Polsce (inne tradycyjnie tu zaliczane gatunki wyodrębniane są w osobne rodzaje)[6][4].
- Gatunki flory Polski[6]
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]
- tobołki alpejskie Thlaspi caerulescens J. Presl & C. Presl ≡ Noccaea caerulescens (J.Presl & C.Presl) F.K.Mey.
- tobołki czosnkowe Thlaspi alliaceum L. ≡ Mummenhoffia alliacea (L.) Esmailbegi & Al-Shehbaz – efemerofit
- tobołki polne Thlaspi arvense L.
- tobołki przerosłe, t. przerosłolistne Thlaspi perfoliatum L. ≡ Noccaea perfoliata (L.) Al-Shehbaz
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne (wieloletnie i dwuletnie tradycyjnie tu zaliczane wyodrębniane są w rodzaj Noccaea), po roztarciu często o nieprzyjemnym zapachu, nagie lub owłosione, prosto wzniesione, rozgałęzione lub nie[7].
- Liście
- Odziomkowe i łodygowe. Te pierwsze zwykle więdną do czasu kwitnienia, są ogonkowe, całobrzegie, faliste lub ząbkowane. Liście łodygowe są siedzące, czasem z nasadą uszkowatą lub strzałkowatą, z blaszką całobrzegą, falistą lub ząbkowaną[7].
- Kwiaty
- Zebrane w grona, wyraźnie wydłużające się podczas owocowania. Szypułki kwiatowe odstające, cienkie. Działki kielicha jajowate do owalnych, prosto wzniesione lub podnoszące się. Płatki korony łopatkowate, czasem z paznokciem. Pręcików sześć, niezbyt wyraźnie czterosilnych, z nitkami nierozszerzonymi u nasady, z pylnikami jajowatymi. Zalążnia z 6–16 zalążkami. Szyjka słupka drobna z główkowatym znamieniem[7].
- Owoce
- Łuszczynki zaokrąglone lub wydłużone, na szczycie zwykle sercowato wycięte. Nasiona z łupiną nasienną prążkowaną lub siateczkowato pomarszczoną[7].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Thlaspideae z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)[8]. Po rewizji systematycznej rodzaju w latach 70. XX wieku został on podzielony na 12 mniejszych rodzajów, głównie na podstawie różnic w budowie nasion. Późniejsze badania molekularne ograniczyły liczbę rodzajów wyróżnianych w obrębie Thlaspi sensu lato do czterech: Thlaspi sensu stricto, Noccaea, Mummenhoffia i Noccidium. Ich klasyfikacja pozostaje wciąż niestabilna[9][10].
- Wykaz gatunków[4]
- Thlaspi armenum N.Busch
- Thlaspi arvense L. – tobołki polne
- Thlaspi brevistylum Mutel
- Thlaspi ceratocarpum (Pall.) Murray
- Thlaspi huetii Boiss.
- Thlaspi inhumile Ponert
- Thlaspi kochianum F.K.Mey.
- Thlaspi roseolum N.Busch
- Thlaspi syriacum Bornm.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
- ↑ a b c d e f g Thlaspi L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-04-11].
- ↑ Thlaspi Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d Ihsan A. Al-Shehbaz, Thlaspi Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-11].
- ↑ Genus Thlaspi L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-04-11].
- ↑ Ihsan A. Al-Shehbaz, A Synopsis of the Genus Noccaea (coluteocarpeae, Brassicaceae), „Harvard Papers in Botany”, 19 (1), 2014, s. 25-51, DOI: 10.3100/hpib.v19iss1.2014.n3 [dostęp 2023-04-09].
- ↑ Barış Özüdoğru i inni, Phylogeny of the Genus Noccaea (Brassicaceae) and a Critical Review of Its Generic Circumscription, „Annals of the Missouri Botanical Garden”, 104 (3), 2019, s. 339-354, DOI: 10.3417/2019347 [dostęp 2023-04-09].