Torpedowce typu Antalya
Torpedowce typu Antalya – tureckie torpedowce z początku XX wieku. W latach 1904–1906 we włoskiej stoczni Ansaldo w Genui zbudowano siedem okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład marynarki Imperium Osmańskiego na przełomie 1906 i 1907 roku. W 1908 roku podczas sztormu zatonął „Urfa”. Pozostałe torpedowce wzięły udział w wojnie włosko-tureckiej, podczas której utracone zostały „Ankara”, „Antalya” i „Tokad”. Dwa ostatnie zostały podniesione przez Greków i w 1913 roku wcielone do Wasilikon Naftikon, gdzie służyły do 1916 roku. Pozostałe trzy torpedowce wzięły udział w I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, podczas której „Kütahya” zatonęła na minie. „Draç” i „Musul” służyły pod banderą Republiki Turcji w latach 20., a złomowane zostały w 1936 roku.
 „Draç” w Stambule w 1910 roku | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1906–1907 |
| Wycofanie |
1908–1929 |
| Zbudowane okręty |
7 |
| Okręty w służbie |
0 |
| Dane taktyczno-techniczne[1][2] | |
| Wyporność |
normalna: 165 ton |
| Długość |
całkowita: 51 metrów |
| Szerokość |
5,7 metra |
| Zanurzenie |
1,4 metra |
| Napęd |
2 maszyny parowe o łącznej mocy 2700 KM |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Załoga |
30 |
| Uzbrojenie | |
Projekt i budowa
edytujSiedem torpedowców typu Antalya zostało zamówionych przez Turcję we Włoszech w 1904 roku[1]. Jednostki były niemal identyczne jak okręty typu Akhisar, różniąc się siłownią o większej mocy[1].
Wszystkie okręty zbudowane zostały w stoczni Ansaldo w Genui (numery stoczniowe 134–140)[1][3]. Stępki jednostek położono w kwietniu 1904 roku i w tym samym roku zostały zwodowane[2][3]. W 1905 roku przeprowadzono próby morskie, a 29 listopada 1906 roku torpedowce zostały odebrane przez zamawiającego w Genui[3].
| Okręt | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|---|
| „Antalya” | Ansaldo | kwiecień 1904 | 1904 | grudzień 1906 | samozatopiony 5 listopada 1911 w latach 1913–1916 grecki „Nikopolis” |
| „Urfa” | zatonął 11 grudnia 1908 | ||||
| „Ankara” | samozatopiony 24 lutego 1912 | ||||
| „Tokad” | samozatopiony 5 listopada 1911 w latach 1913–1916 grecki „Tatoi” | ||||
| „Draç” | 8 stycznia 1907 | wycofany w 1924, złomowany w 1936 | |||
| „Kütahya” | zatonął 13 września 1916 | ||||
| „Musul” | wycofany w 1929, złomowany w 1936 |
Dane taktyczno-techniczne
edytujOkręty były torpedowcami z kadłubem wykonanym ze stali, podzielonym na dziewięć przedziałów wodoszczelnych[1][3]. Długość całkowita wynosiła 51 metrów (50,5 metra między pionami) szerokość 5,7 metra i zanurzenie 1,4 metra[1][3]. Wyporność normalna wynosiła 165 ton[1][3]. Jednostki napędzane były przez dwie pionowe, trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Ansaldo o łącznej mocy 2700 KM, do których parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe (także produkcji Ansaldo)[2][3][a]. Prędkość maksymalna napędzanych dwoma śrubami okrętów wynosiła 26 węzłów[1][3][b]. Okręty zabierał zapas 60 ton węgla[1][2].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostek składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm Hotchkiss QF L/20 z zapasem 250 nabojów[2][3]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie (z przodu i tyłu sterówki dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem czterech torped[2][3].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 4 oficerów i 26 podoficerów i marynarzy[2][3][c].
Służba
edytuj
„Antalya”, „Urfa”, „Ankara” i „Tokad” zostały wcielone w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w grudniu 1906 roku w Stambule, a „Draç”, „Kütahya” i „Musul” 8 stycznia 1907 roku[2][3]. 11 grudnia 1908 roku płynąca w sztormie „Urfa” zatonęła nieopodal Salonik[3]. Podczas wojny włosko-tureckiej, 5 listopada 1911 roku „Antalya” i „Tokad” zostały samozatopione w Prewezie[3]. Po zajęciu Prewezy przez Greków podczas I wojny bałkańskiej okręty zostały podniesione i w 1913 roku wcielone do Wasilikon Naftikon pod nazwami „Nikopolis” (gr. „Νικόπολη”) i „Tatoi” (gr. „Τατόι”)[3][4]. Obie jednostki zostały wycofane ze służby w 1916 roku[3][4]. 24 lutego 1912 roku „Ankara” została samozatopiona w bitwie pod Bejrutem podczas ostrzału przez włoskie krążowniki[5][6].
„Draç”, „Kütahya” i „Musul” wzięły udział w I wojnie bałkańskiej[7], a następnie w I wojnie światowej, wchodząc w skład 1. dywizjonu torpedowców[8]. 12 września 1916 roku, uczestnicząc w pracach trałowych razem z „Musulem” i „Yunusem”, „Kütahya” weszła na minę nieopodal Karaburun i mimo wzięcia na hol zatonęła 13 września na wschód od Bosforu ze stratą trzech członków załogi[9][10]. W październiku 1918 roku „Draç” i „Musul” odstawiono do rezerwy[3].
Po zakończeniu wojny, od lutego 1919 roku do 1920 roku „Draç” pełnił służbę patrolową zwalczając przemyt[11]. 29 października 1923 roku „Draç” i „Musul” zostały formalnie wcielone do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, choć ich stan techniczny nie pozwalał na eksploatację[12]. W 1924 roku jednostki podjęły czynną służbę, lecz jeszcze w tym samym roku „Draç” wycofano ze składu floty, a „Musul” służył do 1929 roku[3]. Obie jednostki złomowano w 1936 roku[2][3][d].
Uwagi
edytuj- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 podaje, że moc maszyn wynosiła 2200 KM.
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 541 podają, że okręty osiągały prędkość 24 węzły.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że załoga pojedynczego okrętu liczyła 20 osób.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że okręty zostały wycofane ze służby w 1927 roku, zaś Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 407, że stało się to około 1928 roku.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
- ↑ a b c d e f g h i Gogin 2022A ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b Gogin 2022N ↓.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 438.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 16, 156.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 25, 195.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 29, 196.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 51.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 57, 156.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59.
Bibliografia
edytuj- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: ANTALYA torpedo boats (1906-1907). Navypedia. [dostęp 2022-04-04]. (ang.).
- Ivan Gogin: NIKOPOLIS torpedo boats (1906/1913). Navypedia. [dostęp 2022-04-04]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).