Tryńcza (gmina)
Tryńcza – gmina wiejska w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
| gmina wiejska | |||||
 Urząd Gminy w Tryńczy | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
1814082 | ||||
| Wójt | |||||
| Powierzchnia |
70,56 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
119,8 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
16 | ||||
| Kod pocztowy |
• 37-204 Tryńcza | ||||
| Tablice rejestracyjne |
RPZ | ||||
Adres urzędu: Tryńcza 127,37-204 Tryńcza | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
 50°09′N 22°33′E/50,158056 22,549722
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Siedziba gminy to Tryńcza.
Według danych z 30 czerwca 2004[3] gminę zamieszkiwało 8146 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 115,4 osób/km².
Gmina stanowi wąski przegub w środkowej części powiatu przeworskiego zespajający jego południowe i północne gminy.
Struktura powierzchni edytuj
Według danych z roku 2002[4] gmina Tryńcza ma obszar 70,56 km², w tym:
- użytki rolne: 73%
- użytki leśne: 15%
Gmina stanowi 10,1% powierzchni powiatu.
Historia edytuj
Właścicielami tych terenów od 1387 roku była Jarosławska linia Tarnowskich herbu Leliwa. Najstarszymi miejscowościami wzmiankowanymi w początkach XV wieku, w pobliżu Przeworska są Gniewczyna i Tryńcza. W 1567 roku w Gorliczynie zmarł Jan Krzysztof Tarnowski ostatni przedstawiciel roku Tarnowskich, a jego żona Zofia ze Sprowy Odrowąż w 1575 roku poślubiła Jana Kostkę. W 1580 roku parafia w Gniewczynie została przekazana Bożogrobcom.
W 1589 roku wzmiankowana jest następna miejscowość Wola Podsańska, której główna zabudowa znajdowała się obok Sanu, a dalej w pojedynczych grupach zabudowań przy pastwiskach i lesie. W 1592 roku Anna Ostrogska poślubiła Aleksandra Ostrogskiego, których córka Zofia Ostrogska w 1613 roku poślubiła Stanisława Lubomirskiego. Po śmierci Zofii Ostrogskiej w 1622 roku, dobra Przeworskie (w tym: Tryńcza, Gniewczyna, Wola Podsańska, Grodzisko) przeszły na własność Lubomirskich.
W XVIII wieku doszło do podziału dóbr przeworskich, z których Lubomirscy wydzielili i sprzedali dobra trynieckie. W 1762 roku właścicielem był Paweł Benoe. W 1817 roku dobra Trynieckie zakupił hr. Wojciech Mier, który zmarł w 1831 roku. W latach 1831–1835 właścicielką była jego żona Karolina Mier; a następnie Feliks Mier. Od 1843 roku właścicielem Tryńczy był Antoni Kellerman[5]. W 1879 roku właścicielem Tryńczy, Gorzyce II, Ubieszyna i Wólki Małkowej była Domicella Kellerman; a w 1905 roku właścicielem był Józef Banhidy (posiadłość liczyła ogółem 201 hektarów, w tym 166 ha roli i 11 ha lasów)[6]. W 1908 roku Folwark Tryniecki sprzedano Bronisławowi Nowińskiemu za sumę 100 tys. koron, za które wybudowano murowany kościół pw. Świętego Kazimierza i w 1910 roku powstała parafia w Tryńczy. W 1922 roku folwark objął jego syn Marian Nowiński.
1 sierpnia 1934 roku powstała gmina zbiorowa Tryńcza, w której skład weszły dotychczasowe gminy jednostkowe: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Jagiełła, Gorzyce, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa, Głogowiec i Ubieszyn[7].
10 września 1934 roku rozporządzeniem wojewody lwowskiego gmina Tryńcza została podzielona na gromady: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Jagiełła, Gorzyce, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa, Głogowiec i Ubieszyn[8].
W 1954 roku na mocy reformy podziału administracyjnego w miejsce gminy utworzono gromady: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gorzyce[9].
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i reaktywaowano gminę Tryńcza, w której skład weszły sołectwa: Głogowiec, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Gorzyce, Jagieła, Tryńcza, Ubieszyn, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa[10].
10 września 2023 roku przez teren gminy Tryńcza przejeżdżali na cmentarz wojenny ofiar hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach: Prezydent RP Andrzej Duda, prefekt watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro, metropolita łódzki kard. abp Grzegorz Ryś oraz naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.
Władze gminy edytuj
- Wójtowie Gminy Tryńcza:[11]
- 1990–2000. Władysław Rachfał.
- 2001–2002. Tadeusz Nowak.
- 2002– nadal Ryszard Jędruch[12].
- Przewodniczący Rady Gminy Tryńcza:
- 1990–1998. Stanisław Wielgos.
- 1998–2002. Zygmunt Zielonka.
- 2002–2014. Stanisław Konieczny.
- 2014–2018. Stanisław Wielgos.
- 2018–2024. Zofia Nowak.
Miejscowości w gminie edytuj
| Sołectwo | Ludność[1] | Sołtys[13] | Parafia | Szkoła | Geodezyjny identyfikator obrębu ewidencyjnego |
|---|---|---|---|---|---|
| Głogowiec | 298 | Marta Harapińska | kościół filialny NMP Matki Kościoła | Szkoła zlikwidowana | 181408_2.0001 |
| Gniewczyna Łańcucka | 2 146 | Roman Kozyra | Parafia św. Mateusza | Szkoła podstawowa | 181408_2.0002 |
| Gniewczyna Tryniecka | 900 | Anna Chruściel | 181408_2.0003 | ||
| Gorzyce | 1 357 | Elżbieta Sobala | Parafia NSPJ | Szkoła Podstawowa | 181408_2.0004 |
| Jagiełła | 1 152 | Grzegorz Drzystek | Parafia św. Jadwigi Królowej | Szkoła podstawowa | 181408_2.0005 |
| Tryńcza | 1 296 | Stanisław Gliniak | Parafia św. Kazimierza | Szkoła podstawowa | 181408_2.0006 |
| Ubieszyn | 746 | Maria Kluczkowska | Szkoła filialna | 181408_2.0007 | |
| Wólka Małkowa | 306 | Krystyna Penkal | kościół filialny MB Częstochowskiej | Szkoła zlikwidowana | 181408_2.0008 |
| Wólka Ogryzkowa | 273 | Helena Mazur | 181408_2.0009 |
Demografia edytuj
Dane z 31.12.2017 roku[1]
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 8 459 | 100 | 4 221 | 49,9 | 4238 | 50,1 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
120 | 59 | 61 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Tryńcza w 2014 roku[1].
Warto zobaczyć edytuj
-
Wiata widokowa przy ujściu Wisłoka do Sanu -
Strażnica kolejowa „Tryńcza” w Chodaczowie z 1905 r. -
Kopiec Jagiełły w Jagielle z 1910
.jpg)
Sąsiednie gminy edytuj
Białobrzegi, Grodzisko Dolne, Jarosław, Leżajsk, Przeworsk, Sieniawa
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Gmina Tryńcza w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-25], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 224. [dostęp 2017-04-12].
- ↑ Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z W. Ks. Krakowskim. 1905 [dostęp 2017-04-12].
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 549
- ↑ Rozporządzenie Wojewody lwowskiego z dnia 10 września 1934 o podziale obszaru gmin wiejskich w powiecie przeworskim na gromady Lwowski Dziennik Wojewódzki z dnia 17 września 1934 r., Nr. 19, Poz. 108
- ↑ Uchwała Nr 31/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu przeworskiego Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972 r., Nr 16, Poz. 196
- ↑ Biuletyn informacyjny gminy s. 20
- ↑ Wójt Ryszard Jędruch najlepszy
- ↑ Sołectwa w Gminie Tryńcza