Tufy filipowickie
Tuf filipowicki – rodzaj tufów i tufitów porfirowych.
Jest to skała lekka, zwięzła, osadowa, należąca do skał piroklastycznych, o barwie czerwono-różowej z jasnymi plamami wtórnego kalcytu lub zielonymi smugami chlorytu, silnie porowata, z charakterystycznymi bezładnie ułożonymi ciemnymi, automorficznymi kryształami biotytu, oraz jasnymi, zwietrzałymi skaleniami w skale występują również okruchy porfiru, wapieni i łupków karbońskich, które zostały wyrwane z podłoża podczas wybuchu wulkanu (niewielkie bomby wulkaniczne). Struktura porfirowa z fenokryształami skalenia[2]. Wykazuje złą selekcję i brak warstwowania. W stanie świeżym tuf filipowicki jest miękki, po wyschnięciu staje się twardy i dość kruchy.
W tufie filipowickim jako główny składnik występuje sanidyn (skaleń potasowy) oraz minerały: kaolinit, biotyt, illit oraz kwarc. Ziarna biotytu osiągają wielkość do 8 mm, pozostałe składniki mają bardzo zróżnicowane wielkości ziaren, od kilku mm do 5 cm. Tuf filipowicki powstał w dolnym permie wskutek erupcji wulkanicznych law porfirowych zmieszanych z popiołami wulkanicznymi. Jest utworem czerwonego spągowca.
Skała cechuje się dobrymi właściwościami termoizolacyjnymi, jest twarda i łatwa w obróbce. Stosowana jest w budownictwie i przemyśle szklarskim dzięki obecności potasu[3].
W Polsce tuf filipowicki występuje na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w Filipowicach (stąd nazwa) koło Krzeszowic na wzniesieniu Kowalska Góra[1]. Tufy o składzie zbliżonym do filipowickiego występują na Dolnym Śląsku w utworach czerwonego spągowca[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Rajchel 2005 ↓, s. 81.
- ↑ Janusz Mikuła, Michał Łach: Potencjalne zastosowania glinokrzemianów pochodzenia wulkanicznego. [w:] Czasopismo Techniczne, Seria Mechanika, wyd. Politechnika Krakowska, z. 22 [on-line]. suw.biblos.pk.edu.pl, 8-M/2012. s. 109–122. [dostęp 2013-10-23]. (pol.).
- ↑ a b Agnieszka Grela, Agnieszka Generowicz, Janusz Mikuła: Możliwości wykorzystania tufów wulkanicznych w ochronie środowiska. W: Praca zbiorowa (red. Krzysztof Pikoń, Sławomir Stelmach): Współczesne problemy ochrony środowiska. s. 13–25.
Bibliografia edytuj
- Praca zbiorowa: Współczesne problemy ochrony środowiska, Gliwice 2013, ISBN 978-83-937255-02
- Wacław Ryka, Anna Maliszewska, Słownik Petrograficzny, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1991, ISBN 83-220-0406-0, OCLC 834076623.
- J. Kuhl: Tuf porfirowy z Filipowic (okolice Krzeszowic), Kraków 1936, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 1936, t. 12.
- J. Mikuła, M. Łach: Potencjalne zastosowania glinokrzemianów pochodzenia wulkanicznego, Czasopismo Techniczne, Seria Mechanika, zeszyt 22, Wyd. Politechnika Krakowska, Kraków 2012
- Jacek Rajchel: Kamienny Kraków. 2005.