Turbinia
Turbinia − eksperymentalny statek zbudowany w 1894 roku w Newcastle upon Tyne przez Charlesa Parsonsa, pierwsza na świecie jednostka pływająca napędzana turbinami parowymi. Powstały dla udowodnienia możliwości praktycznego zastosowania turbin jacht został w spektakularny sposób zaprezentowany szerokiej publiczności podczas rewii morskiej w Spithead w 1897 roku. Obecnie prezentowany jest jako eksponat muzealny w Discovery Museum w Newcastle.
| |
| Historia | |
| Wodowanie |
2 sierpnia 1894 |
|---|---|
Zamówiony dla  Wielka Brytania
| |
| Los okrętu |
zachowany w Discovery Museum w Newcastle |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
44,5 ts |
| Długość |
31,62 m |
| Szerokość |
2,7 m |
| Zanurzenie |
0,91 m |
| Napęd | |
| turbina parowa o mocy 2000 hp | |
| Prędkość |
34,5 węzła |
Budowa edytuj
Charles Parsons skonstruował pierwszą turbinę parową w 1884 roku[1]. Zdając sobie sprawę z faktu, że stosowane dotychczas do napędu jednostek pływających maszyny parowe osiągnęły kres swych możliwości, założył w styczniu 1894 roku wraz z kilkoma współudziałowcami spółkę Parsons Marine Steam Turbine Company, której głównym celem miała być praca nad udoskonaleniem i praktycznym użyciem wynalazku[2]. Spółka sfinansowała budowę kadłuba statku, który miał być napędzany wyłącznie turbinami parowymi. Został on zbudowany w firmie Brown and Hood w Wallsend on Tyne i podczas wodowania 2 sierpnia 1894 roku nazwany "Turbinia"[3].
Kadłub "Turbinii" był wyjątkowo smukły: przy długości 31,62 m miał szerokość zaledwie 2,7 m. Jego wyporność wynosiła 44,5 ts przy średnim zanurzeniu 0,91 m[4]. Początkowo statek był napędzany przez turbinę parową, poruszającą bezpośrednio wał napędowy z jedną dwułopatową śrubą okrętową o średnicy 0,75 m. Po pierwszych próbach morskich i doświadczeniu kłopotów z kawitacją, Parsons zdecydował się zmodyfikować układ napędu, instalując trójstopniową turbinę parową napędzającą trzy wały, zaś na każdym wale po trzy śruby o średnicy 0,46 m. W takiej konfiguracji "Turbinia" osiągnęła na próbach prędkość 32,75 węzła przy mocy 2000 hp, zaś po późniejszych poprawkach konstrukcyjnych przekraczała prędkość 34 węzłów[5], co czyniło ją najszybszą ówcześnie jednostką pływającą świata[4]. Parę do turbiny dostarczał kocioł wodnorurkowy o ciśnieniu roboczym 200 psi[4].
Prezentacja edytuj
Po ostatecznym dopracowaniu swego jachtu Charles Parsons zdecydował się na jego spektakularną publiczną prezentację. 26 czerwca 1897 roku na redzie Spithead odbywała się wielka rewia floty z okazji diamentowego jubileuszu królowej Wiktorii. "Turbinia", dowodzona osobiście przez Charlesa Parsonsa i z Robertem Bernardem za sterem, wpłynęła pomiędzy stojące w szyku okręty Royal Navy, przecinając rząd okrętów kilkakrotnie w poprzek. Wysłane dla przechwycenia intruza kontrtorpedowce, napędzane tłokowymi maszynami parowymi, nie były w stanie doścignąć jachtu, płynącego z dużą prędkością[6].
Pokaz, odbywający się na oczach królowej i dowództwa floty (a także za cichym przyzwoleniem niektórych urzędników Admiralicji), spowodował zmianę nastawienia Royal Navy do turbin parowych. Już w następnym roku Parsons Marine Steam Turbine otrzymała zamówienie na budowę eksperymentalnego niszczyciela HMS "Viper", który wszedł do służby w 1900 roku. Po pierwszych doświadczeniach napęd turbinowy zainstalowano na przełomowym pancerniku HMS "Dreadnought" (w służbie od 1906 roku) i liniowcu pasażerskim RMS "Mauretania", ukończonym rok później[4].
Dalsze losy edytuj
Po sukcesie podczas rewii w Spithead "Turbinia" była wykorzystywana do kolejnych prób nowego napędu oraz do demonstracji zalet turbin parowych. W tej roli została zaprezentowana na przykład podczas wystawy światowej w Paryżu w 1900 roku[4]. W 1907 roku miała towarzyszyć liniowcowi RMS "Mauretania" w rejsach próbnych, ale awaria mechanizmów uniemożliwiła ten zamiar[7]. Wkrótce potem jacht został poważnie uszkodzony w kolizji i pozostawiony na lądzie. W 1926 roku zaproponowano jego zakup londyńskiemu Science Museum, ale z braku miejsca przekazano tam jedynie oryginalną jednostkę napędową[4].
W latach 60. XX wieku stanowiąca symbol potęgi przemysłu stoczniowego Newcastle "Turbinia" została odrestaurowana i zachowana jako eksponat w miejscowym Museum of Science and Engineering. W latach 90. przeniesiono ją do Discovery Museum w tym samym mieście, gdzie w 1996 roku otwarto specjalną galerię dla zwiedzających: Turbinia Gallery, umożliwiającą lepszy wgląd w konstrukcję jednostki[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Manfred Weissenbacher. Sources of Power, str. 227.
- ↑ W. Garret Scaife. From Galaxies to Turbines, str. 235.
- ↑ W. Garret Scaife. From Galaxies to Turbines, str. 242.
- ↑ a b c d e f Turbinia. Tyne and Wear County Council Museums. files.asme.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-30)]. [dostęp 2 lipca 2010]
- ↑ John P. Breslin, Paul Andersen. Hydrodynamics of Ship Propellers, str. 128.
- ↑ Eric W. Osborne. Destroyers, str. 36.
- ↑ W. Garret Scaife. From Galaxies to Turbines, str. 388.
- ↑ Gaynor Kavanagh, Elizabeth Frostick. Making City Histories in Museums, str. 148-149.
Bibliografia edytuj
- John P. Breslin, Paul Andersen. Hydrodynamics of Ship Propellers. Cambridge: Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-57470-6
- W. Garret Scaife. From Galaxies to Turbines. Science, Technology and the Parsons Family. New York: Taylor & Francis Group, 2000. ISBN 0-7503-0582-7
- Making City Histories in Museums, Gaynor Kavanagh, Elizabeth Frostick, London: Leicester University Press, 1998, ISBN 0-7185-0030-X, OCLC 37260869.
- Eric W. Osborne. Destroyers. An Illustrated History of Their Impact. Santa Barbara, CA: Routledge, 2005, ISBN 1-85109-484-9
- Manfred Weissenbacher. Sources of Power. How Energy Forges Human History. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, 2009. ISBN 978-0-313-35627-8