Turośl (gmina)
Turośl – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.
| gmina wiejska | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
2006062 | ||||||
| Wójt |
Piotr Niedbała | ||||||
| Powierzchnia |
198,43 km² | ||||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
25,9 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
86 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
BKL | ||||||
Adres urzędu: ul.Jana Pawła II 4918-525 Turośl | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||||
| 53°23′10″N 21°43′34″E/53,386111 21,726111 | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Siedziba gminy to Turośl.
Wójtem gminy od 2004 r. pozostaje Piotr Niedbała[3], zaś przewodniczącym Rady Gminy 1 grudnia 2014 r. został wybrany Sławomir Milewski[4].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[5] gminę zamieszkiwało 5110 osób.
Historia edytuj
Osady na obrzeżu Puszczy Zielonej zaczęto zakładać około połowy XVII wieku. Wieś Turośl powstała w wieku XVIII-tym, pierwotnie jako osada leśniczego zlokalizowana nad rzeką Turoślanką. Przez dłuższy czas tereny dzisiejszej gminy były zastrzeżone do wyłącznej dyspozycji książąt mazowieckich (zagajone) – stąd pierwotna nazwa tej części puszczy brzmiała Zagajnica. Obszar Zagajnicy Królewskiej obfitował w tury i łosie, stąd późniejsza nazwa tej miejscowości – Turośl. Pierwszymi osadami na jej terenie były rudy, czuli kuźnice, gdzie wytapiano żelazo z rudy darniowej, osady smolarzy produkujących smołę, dziegieć i węgiel drzewny oraz osady bartników zajmujących się rozwiniętą na szeroką skalę hodowlą pszczół. Turośl była również osadą leśną, a jej mieszkańcy trudnili się łowiectwem, pszczelarstwem, wytapianiem smoły, rudy darniowej i obróbką drewna.
Z biegiem lat, gdy ubywało lasów, Turośl przekształcała się w osadę rolniczą. Miały miejsce wystąpienia przeciwko najeźdźcy w okresie potopu szwedzkiego i wojny północnej (bohater ludowy Stach Konwa), udział w powstaniach narodowych czy walka z hitlerowskim okupantem. Podczas powstania styczniowego znaczące w historii regionu bitwy stoczono pod Lemanem i pomiędzy Ksebkami a Łączkami.
W okresie międzywojennym Kurpiowszczyzna, spustoszona rabunkową gospodarką zaborcy i znacznie zniszczona w czasie I wojny światowej, stanowiła region ubogi. Krytyczna sytuacja licznej biedoty wiejskiej doprowadziła do podjęcia przez Kurpiów akcji protestacyjnych. W Turośli, Nowej Rudzie, Cieciorach miały miejsce wystąpienia przeciwko władzom i policji. Ich rezultatem był słynny marsz Kurpiów na Kolno w 1924 roku, zakończony pomimo licznych represji częściowym cofnięciem uznawanych za krzywdzące podatków.
Struktura powierzchni edytuj
Według danych z roku 2002[6] gmina Turośl ma obszar ok. 198,43 km², w tym:
- użytki rolne: 68%
- użytki leśne: 26%
Gmina stanowi 21,12% powierzchni powiatu.
Demografia edytuj
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 6.914 osób, 6.867 było wyznania rzymskokatolickiego, 10 prawosławnego, 20 ewangelickiego, 5 greckokatolickiego a 12 mojżeszowego. Jednocześnie 6.900 mieszkańców zadeklarowali polską przynależność narodową, 8 żydowską, 3 rosyjską a 3 rusińską. Były tu 1.298 budynków mieszkalnych[7].
Według danych z 30 czerwca 2004[8] gminę zamieszkiwały 4994 osoby.
Dane z 30 czerwca 2004[8]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 4994 | 100 | 2338 | 46,8 | 2656 | 53,2 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
25,2 | 11,8 | 13,4 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Turośl w 2014 roku[1].
Zasoby wodne edytuj
- Rzeka Pisa wraz z jej dopływem, Turoślanką
- Jezioro Łacha
- Graniczące z gminą jezioro Serafin
Kultura edytuj
- Gminny Ośrodek Kultury znajdujący się w zabytkowym spichlerzu
- Izba Regionalna zlokalizowana w zabytkowym wiatraku, zgromadziła około 500 eksponatów przedstawiających życie i historię Kurpiów
- Gminna Biblioteka Publiczna
Instytucje te pełnią wiele funkcji, takich jak:
- gromadzenie, dokumentowanie, tworzenie, ochrona i udostępnianie dóbr kultury
- tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu turystycznego ,folkloru i sztuki ludowej
- rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb i zainteresowań kulturalnych społeczeństwa
Sołectwa edytuj
Adamusy, Charubin, Charubiny, Cieciory, Cieloszka, Dudy Nadrzeczne, Krusza, Ksebki, Leman, Łacha, Nowa Ruda, Popiołki, Potasie, Ptaki, Pupki, Samule, Szablaki, Trzcińskie, Turośl, Wanacja, Zimna[9].
Miejscowości bez statusu sołectwa: Pudełko, Turośl (osada leśna).
Sąsiednie gminy edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Gmina Turośl w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
- ↑ Władze Gminy Turośl. BIP gminy Turośl. [dostęp 2014-12-14]. (pol.).
- ↑ Nowa Rada Gminy Turośl. Witryna gminy Turośl. [dostęp 2014-12-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Turośl (podlaskie) » mapy, nieruchomości, GUS, szkoły, regon, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, statystyki, urzędy, wsie [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-20] (pol.).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 48.
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ BIP gminy, sołectwa