Turzyca cienista

Turzyca cienista
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca cienista
	Nazwa systematyczna
	Carex umbrosa Host; Icon. Descr. Gram. Austriac. 1: 52 (1801)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca cienista (Carex umbrosa Host) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje od Hiszpanii na zachodzie po Japonię na wschodzie^[5]^[3]. W Polsce rośnie głównie w południowej części nizin i w pasie wyżyn^[6].

Morfologia edytuj

Kwiatostan

Pokrój: Roślina trwała, wysokości 30-45 cm, gęstodarniowa.
Łodyga: Wzniesiona lub łukowato zgięta, u nasady ulistniona, tępo trójkanciasta, szorstka.
Liście: Najniższe pochwy liściowe czarnobrązowe, postrzępione włóknisto. Blaszki liściowe na brzegach ostre, szorstkie, płaskie, 2 mm szerokości, pod koniec dłuższe od łodygi.
Kwiaty: Kwiatostan do 3 mm długości, składający się z 2-4 siedzących, wzniesionych kłosów. Najniższa podsadka częściowo liściowata, pozostałe zawsze zredukowane do łusek. Górny kłos tylko z kwiatami męskimi, pozostałe z żeńskimi. Przysadki czerwonobrązowe, z zielonym wystającym grzbietem. Pęcherzyki dłuższe od przysadek, zielone, z krótkim dzióbkiem, owłosione. Słupek o 3 znamionach. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
Owoce: Orzeszek trójkanciasty.

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Siedliskiem są lasy liściaste i górskie murawy. Kwitnie w kwietniu i maju. Gatunek charakterystyczny związku Carpinion betuli i grądu środkowoeuropejskiego Galio sylvatici-Carpinetum betuli^[7].

Zmienność edytuj

Gatunek zróżnicowany na cztery podgatunki^[5]:

Carex umbrosa subsp. huetiana (Boiss.) Soó – występuje w Pirenejach, na Półwyspie Bałkańskim, w Turcji i Kaukazie
Carex umbrosa subsp. pseudosabynensis T.V.Egorova – rośnie na rosyjskim Dalekim wschodzie, w Mongolii, Korei i Japonii
Carex umbrosa subsp. sabynensis (Less. ex Kunth) Kük. – występuje w Kaukazie, Rosji, Mongolii, Korei i Japonii
Carex umbrosa subsp. umbrosa – rośnie w Europie

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia R (rzadki - potencjalnie zagrożony)^[8]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię NT (bliski zagrożenia)^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ ^a ^b Carex umbrosa Host, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28] .
↑ Carex umbrosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Carex umbrosa na eMonocot [dostęp 2013-11-25]
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia edytuj

Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[powo-3] Carex umbrosa Host, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-28] .

[iucn-4] Carex umbrosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[eM-5] Carex umbrosa na eMonocot [dostęp 2013-11-25]

[atlas-6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[wma-7] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[redlist-8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[polred-9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]