Turzyca obła

Turzyca obła
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca obła
	Nazwa systematyczna
	Carex diandra Schrank; Cent. bot. Anmerk. 57. 1781
Synonimy
	C. teretiuscula Good.;
	C. teretiuscula Good.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca obła^[5] (Carex diandra Schrank) – gatunek byliny należący do rodziny ciborowatych. W Polsce gatunek rodzimy, występujący dość rzadko, głównie na niżu^[6].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje w Ameryce Północnej, Azji, Europie, ale także w Nowej Zelandii^[7]. Na półkuli północnej jest gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym. W Europie zasięg występowania obejmuje część północną od Irlandii na zachodzie po góry Ural na wschodzie. Występuje na Półwyspie Skandynawskim, brak go w południowej części Europy. W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, najliczniej w pasie pojezierzy, rzadziej na Polesiu, Roztoczu, w dolinie dolnego Sanu, Nizinie Śląskiej i Nizinie Mazowieckiej (w jej południowo-zachodniej części). W Karpatach jest rzadki, znany z kilkunastu stanowisk w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Śląskim, Gorcach, Działach Orawskich, Pieninach (trzy stanowiska: Pieniny Czorsztyńskie, Szlachtowa i dolina potoku Biała Woda) a nawet na jednym stanowisku w Tatrach na wysokości 905 m n.p.m.^[8].

Morfologia edytuj

Kłoski z owocami

Pokrój: Bylina luźnokępkowa, wysokości 20–60(100) cm^[9]
Łodyga: Góra trójkanciasta i szorstka, bardzo cienka, u dołu okryta brunatnymi, matowymi, całobrzegimi pochwami liściowymi^[10].
Liście: Krótsze od łodygi, szerokości 1–2(5) mm, sinozielone^[10].
Kwiaty: Roślina jednopienna, kwiaty rozdzielnopłciowe tworzące w kątach przysadek obupłciowe kłoski. Kłoski długości 1 cm, dolne siedzące, z górnymi kwiatami męskimi, dolnymi żeńskimi, tworzącymi brunatny kwiatostan długości (1)2–3 cm, gęsty o obłym kształcie, w nasadzie nieznacznie wiechowaty. Podsadki kłosków krótkie, jajowato-lancetowate. Kwiaty męski z trzema pręcikami, żeńskie z jednym słupkiem o dwóch znamionach. przysadki kasztanowate, z jasnym, wąskim brzegiem^[9].
Owoce: Orzeszek otoczony pęcherzykiem, zebrane w owocostan. Pęcherzyki kasztanowate, lśniące, długości 2,5–3 mm, szerokości 1–1,5 mm, obustronnie wypukłe, kulistojajowate, u nasady żeberkowate, nagle zwężające się w jasny dzióbek. Orzeszek długości 1,5 mm, szerokości 1 mm, jasnobrązowy, soczewkowaty^[9].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Bylina, geofit lub hemikryptofit. W Polsce kwitnie od maja do czerwca^[8].
Siedlisko: Występuje głównie na torfowiskach przejściowych, także na obrzeżach torfowisk wysokich i kwaśnych, darniowo-mszystych torfowiskach niskich. Tworzy mniej lub bardziej zwarte fitocenozy.
Fitocenozy: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Caricion lasiocarpae oraz zespołu (Ass.) Caricetum diandrae^[11].
Genetyka: Somatyczna liczba chromosomów 2n = 60. Tworzy mieszańce z turzycą prosową (Carex paniculata), siwą (C. canescens) i tunikową (C. appropinquata)^[6].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[12].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
↑ Carex diandra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.
↑ ^a ^b W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny Polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-05287-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Linki zewnętrzne edytuj

Carex diandra Den virtuella floran – mapa zasięgu geograficznego (Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I–III. – Koeltz Scientific Books, Königstein)

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-21].

[iucn-4] Carex diandra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[rutkowski-6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[grin-7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[K-8] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[klosowski-9] Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.

[szafer-10] W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny Polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-05287-2.

[11] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]