Tykwa

Tykwa
	; Kwiat i owoc tykwy pospolitej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	tykwa
	Nazwa systematyczna
	Lagenaria Seringe; Mém. Soc. Phys. Genève 3(1): t. 2. 1825
Synonimy
	Adenopus Benth.; Sphaerosicyos Hook. f.;
	Adenopus Benth.; Sphaerosicyos Hook. f.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tykwa (Lagenaria Ser.) – rodzaj jednorocznych, pnących roślin tropikalnych z rodziny dyniowatych. Obejmuje 6 gatunków^[3]. Występują one w Afryce środkowej i południowej, włącznie z Madagaskarem. Jako rośliny introdukowane obecne są na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[3].

Morfologia edytuj

Łodyga: Pędy rośliny dochodzą do 2,5 m.
Liście: Duże, długości 10–14 cm.
Kwiaty: Białe.
Owoce: Zdrewniałe i osiągają wielkość od 10 cm do 1 m. Mogą osiągać różne kształty: od okrągłych, poprzez gruszkowate do podłużnych. Kolor owocu zależny jest od gatunku. Owoce niektórych gatunków nadają się do jedzenia.

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)

Rodzaj z rodziny dyniowatych z rzędu dyniowców, należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2]. W obrębie rodziny: podrodzina Cucurbitoideae, plemię Benincaseae^[4].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Takht.), nadrząd Cucurbitanae Reveal, rząd dyniowce (Cucurbitales Dumort.), podrząd Cucurbitineae Engl., rodzina dyniowate (Cucurbitaceae Juss.), rodzaj tykwa (Lagenaria Ser.)^[5]

Wykaz gatunków^[3]

Lagenaria abyssinica (Hook.f.) C.Jeffrey
Lagenaria breviflora (Benth.) Roberty
Lagenaria guineensis (G.Don) C.Jeffrey
Lagenaria rufa (Gilg) C.Jeffrey
Lagenaria siceraria (Molina) Standl. – tykwa pospolita, kalebasa, lagenaria
Lagenaria sphaerica (Sond.) Naudin

Zastosowanie edytuj

Wykorzystywana jako roślina ozdobna – do celów dekoracyjnych wykorzystywane są owoce. Zrywa się je, gdy są już w pełni dojrzałe, tzn. zaczynają twardnieć i robią się lekkie, co pozwala zapobiec gniciu. Po zbiorze należy przechowywać je w suchym pomieszczeniu aż do całkowitego wysuszenia.

Roślina jadalna, wykorzystywana w postaci marynowanych pasków jako dodatek do sushi (kanpyo)^[6].

Wysuszone i wydrążone owoce (kalabasy) służą w wielu rejonach świata jako perkusyjne instrumenty muzyczne. W Afryce są to m.in. shekere czy berimbau (także w Brazylii), a w Ameryce Łacińskiej marakasy.

Tykwy bardzo często służą jako pojemnik do picia (np. Yerba mate), naczynia, łyżki i pojemniki. Rzeźbione tykwy pełnią też funkcje dekoracyjne.

Historia: Pierwszą wzmianką o uprawie tykwy pospolitej w Europie jest Hortulus – poemat szwabskiego mnicha z Reichenau Walafriusa Strabusa (807 – 849) w którym opisuje on swoje doświadczenia w uprawie tego gatunku^[7].

Uprawa edytuj

W Polsce nasiona tykwy można wysiać do doniczki na początku kwietnia i po ustąpieniu przymrozków przesadzić do gruntu lub siać bezpośrednio do gruntu w połowie kwietnia, początku maja. Nasiona i młode rośliny potrzebują dużo wody. Tykwy są roślinami ciepłolubnymi, więc powinny rosnąć w nasłonecznionym miejscu.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Lagenaria Ser.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-06].
↑ Lagenaria. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Lagenaria. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
↑ Tykwa marynowana kanpyo – istotny składnik sushi [online], Daichi.pl, 15 lutego 2019 [dostęp 2023-09-24] (pol.).
↑ Marian Janusz Kawałko „Historie Ziołowe” Lublin 1986 ISBN 83-03-01600-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).

[powo-3] Lagenaria Ser.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-06].

[grin-4] Lagenaria. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).

[5] Crescent Bloom: Lagenaria. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-03]. (ang.).

[6] Tykwa marynowana kanpyo – istotny składnik sushi [online], Daichi.pl, 15 lutego 2019 [dostęp 2023-09-24] (pol.).

[7] Marian Janusz Kawałko „Historie Ziołowe” Lublin 1986 ISBN 83-03-01600-8.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]