USS Essex (1799)
USS Essex − pierwszy okręt tej nazwy w US Navy − był 32-działową[1] fregatą uczestniczącą zarówno w quasi-wojnie z Francją, jak i w I wojnie berberyjskiej oraz wojnie roku 1812. Brytyjczycy zdobyli okręt w roku 1814 i do 6 czerwca 1837 roku, kiedy to został sprzedany na aukcji, służył jako HMS Essex.
| |
| Historia | |
| Stocznia |
Enos Briggs, |
|---|---|
| Położenie stępki |
1798 |
| Wodowanie |
30 września 1799 |
 US Navy
| |
| Nazwa |
USS „Essex” |
| Wejście do służby |
17 grudnia 1799 |
| Wycofanie ze służby |
28 marca 1814 |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS „Essex” |
| Wejście do służby |
1814 |
| Wycofanie ze służby |
6 czerwca 1837 |
| Los okrętu |
sprzedany na aukcji |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
864 t |
| Długość |
42,2 m |
| Szerokość |
11,4 m |
| Zanurzenie |
3,7 m |
| Napęd | |
| żaglowy | |
| Uzbrojenie | |
| 6 dział 18-funtowych 24 karonady 32-funtowych 2 działa 9-funtowe | |
| Załoga |
315 |
edytuj
Fregata została zbudowana według projektu Williama Hacketta przez Enosa Briggsa w Salem w stanie Massachusetts kosztem 139 362 dolarów zebranych przez mieszkańców Salem i hrabstwa Essex[2]. Okręt zwodowano 30 września 1799 roku, a 17 grudnia został wcielony do US Navy i oddany pod komendę komandora Edwarda Preble'a.
Gdy 6 stycznia 1800 roku Stany Zjednoczone wdały się w niepotrzebną wojnę morską z Francją, dowodzony przez Preble'a „Essex” opuścił Newport (Rhode Island) wespół z USS „Congress”, by dać osłonę konwojowi statków handlowych wracających z Batawii w Holenderskich Indiach Wschodnich. Krótko po rozpoczęciu tej podróży, „Essex”, jako pierwszy okręt w dziejach US Navy, przekroczył równik. Kilka dni wcześniej „Congress” stracił przypadkiem maszty, więc „Essex” musiał kontynuować podróż samotnie dokonując w marcu i sierpniu − ponownie jako pierwszy okręt amerykański − dwukrotnego opłynięcia Przylądka Dobrej Nadziei w ramach zadań konwojowych, które zakończył w listopadzie[2].
I wojna berberyjska edytuj
Drugą misją, podczas której „Essexem” dowodził komandor William Bainbridge, był rejs na Morze Śródziemne w składzie eskadry komodora Richarda Dale'a. Eskadra, której zadaniem była obrona amerykańskich statków handlowych i ich załóg przed napaściami piratów berberyjskich, zawinęła 1 lipca 1801 roku do Gibraltaru i spędziła cały rok konwojując amerykańskie statki i blokując piratów w portach Trypolitanii. W roku 1802, po remoncie w Washington Navy Yard, „Essex” powrócił na Morze Śródziemne, gdzie do sierpnia 1804 roku służył pod dowództwem komandora Jamesa Barrona. 27 kwietnia 1805 roku uczestniczył w bitwie o Darnę i pozostawał na tych wodach aż do zawarcia traktatu pokojowego w roku 1806[1].
Po powrocie w lipcu do Washington Navy Yard odstawiony został do rezerwy i dopiero w lutym 1809 roku wrócił do służby patrolując od czasu do czasu amerykańskie wody; w tym czasie odbył też jeden rejs do Europy[2].
Wojna z Brytyjczykami edytuj
Gdy 18 czerwca USA wypowiedziały wojnę Wielkiej Brytanii „Essex”, dowodzony przez komandora Davida Portera, odbywał rejs na południe. 11 lipca w pobliżu Bermudów napotkał siedem brytyjskich transportowców i − po nocnej wymianie ognia − wziął jeden z nich jako pryz. 13 sierpnia zaatakował i zdobył w walce slup HMS „Alert”. Do września, kiedy ostatecznie wrócił do Nowego Jorku, „Essex” zdobył siedem nieprzyjacielskich jednostek. Najmłodszym członkiem załogi „Essexa” był 10-letni kadet David Farragut, który w przyszłości miał zostać pierwszym admirałem US Navy. Farragut, adoptowany syn Portera, służył na pokładzie okrętu przez następne dwa lata i wraz z nim dostał się do niewoli.
Do stycznia 1813 roku „Essex” patrolował wody południowego Atlantyku, szczególnie wzdłuż wybrzeży Brazylii, a następnie dziesiątkując brytyjską flotę wielorybniczą na Pacyfiku. Po ciężkim rejsie, w czasie którego załoga ucierpiała z braku zaopatrzenia i potężnego sztormu podczas opływania Przylądka Horn, 14 marca okręt rzucił kotwicę na redzie portu Valparaíso w Chile (po drodze zdobył jeszcze dwa szkunery wielorybnicze: „Elizabeth” i „Nereydę”). W ciągu następnych pięciu miesięcy „Essex” przechwycił trzynaście brytyjskich jednostek wielorybniczych, a wśród nich slup „Atlantic” przemianowany na Essex Junior, który − pod dowództwem Johna Downesa − udał się na remont na wyspę Nuku Hiva.
W styczniu 1814 roku „Essex” powrócił na neutralne wody Valparaíso, gdzie przez sześć tygodni był blokowany przez brytyjską fregatę HMS „Phoebe” (36 dział), dowodzoną przez komandora Jamesa Hillyara, i slup HMS „Cherub” (18 dział). 28 marca Porter postanowił wyrwać się z pułapki i przebić na pełne morze, obawiał się bowiem, że Brytyjczycy dostaną posiłki. Przy złej pogodzie „Essex”, który właśnie wychodził z zatoki, stracił główny maszt i został zmuszony do przyjęcia bitwy[3] w niekorzystnych dla siebie warunkach.
Przez 2,5 godziny „Essex”, uzbrojony prawie wyłącznie w karonady – o dużej sile ognia, ale niewielkim zasięgu, na co Porter kilkukrotnie zwracał uwagę kierownictwu US Navy – próbował odpowiadać na ogień dalekosiężnych brytyjskich dział. Na pokładzie okrętu dwukrotnie wybuchał pożar, skutkiem czego około pięćdziesięciu marynarzy wyskoczyło za burtę szukając ocalenia na brzegu, ale dotarło tam zaledwie szesnastu[4]. Będąc w beznadziejnej sytuacji Porter postanowił się poddać. „Essex” stracił 58 zabitych i 31 zaginionych spośród 154 członków załogi[3]. Brytyjczycy stracili 4 zabitych i 7 rannych na „Phoebe” oraz 1 zabitego i 3 rannych na „Cherubie”[4].
Pod brytyjską banderą edytuj
Jako że „Essex” posiadał zaopatrzenie na sześć miesięcy i był zdolny do rejsu do Europy pod warunkiem, że nie dojdzie do „sytuacji alarmowej”[4], komandor Hillyar mianował dowódcą zdobytego okrętu porucznika Pearsona i wyznaczył rejs do Anglii, dokąd wszystkie trzy okręty dotarły w listopadzie[5]. Admiralicja zdecydowała się okręt wyremontować i wcielić do Royal Navy jako HMS „Essex”.
Royal Navy początkowo przebudowała „Essexa” na okręt 42-działowy, jednak w lipcu 1819 roku był transportowcem dla wojska, a w latach 1823-1834 służył jako pływające więzienie[2] w Kingston, w Irlandii[5]. 6 czerwca 1837 roku został sprzedany na aukcji za 1230 funtów[2].
Podczas niedawnych (2005) prac renowacyjnych wschodniego pirsu starego portu w Dún Laoghaire odnaleziono kotwicę „Essexa”[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Robotti, Vescovi (1999), s.46-56.
- ↑ a b c d e Winfield (2008), s.188-189.
- ↑ a b Diagram of Commodore David Porter's Exploits Against British in 1812–1814. „The Vidette-Messenger”. 10, s. 4, 18 sierpnia 1936. Valparaiso, Indiana.
- ↑ a b c „London Gazette”, s. 1846, 23 lipca 1814.
- ↑ a b NMM, vessel ID 366410. [w:] Warship Histories, tom I [on-line]. National Maritime Museum. [dostęp 2011-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-02)].
- ↑ The Essex 1824–1837. [w:] Dún Laoghaire [on-line]. [dostęp 2013-06-12].
Bibliografia edytuj
- Francis Diane Robotti, James Vescovi: The USS Essex and the Birth of the American Navy. Avon, MA: Adams Media, 1999. ISBN 978-1-5933-7192-0.
- Rif Winfield: British Warships in the Age of Sail 1793-1817: Design, Construction, Careers and Fates. Seaforth, 2008. ISBN 1-8617-6246-1.
- Ten artykuł zawiera treści udostępnione w ramach domeny publicznej przez Dictionary of American Naval Fighting Ships. Treści te są umieszczone tutaj.