Ufa
Ufa (ros. Уфа; baszk. Өфө, Öfö, [ʏ̞ˈfʏ̞]) – miasto w europejskiej części Rosji, stolica Baszkortostanu. Miasto posiada rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, petrochemiczny, drzewny, chemiczny i spożywczy. W 2020 roku miasto otrzymało tytuł Miasta Pracy Waleczności[4]. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Tura-Tau, która wzięła się od wzgórza, na którym zostało wybudowane. Ufa oznacza „mały” w językach turkijskich i była to nazwa stosowana przez lokalną ludność[5].
.jpg)
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Republika | |||||
| Prawa miejskie |
1586[1] | ||||
| Zarządzający |
Ratmir Mawlijew↗ | ||||
| Powierzchnia |
715[2] km² | ||||
| Wysokość |
150 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+7 (347) | ||||
| Kod pocztowy |
450000–450999 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
02, 102 | ||||
Położenie na mapie Baszkortostanu  | |||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
 54°47′N 56°02′E/54,783333 56,033333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Geografia edytuj
Położone nad rzeką Biełaja (dopływ Kamy), przy ujściu do niej rzek Ufa i Dioma. Powierzchnia miasta to 753,7 km².
Klimat w Ufie to umiarkowany kontynentalny z ciepłymi latami oraz zimnymi i długimi zimami. Średnia temperatura w lutym wynosi –14,7 °C, zaś w lipcu 22,2 °C[5].
Historia edytuj
Średniowiecze edytuj
W średniowieczu na terenie Ufy funkcjonowała osada o powierzchni 2 hektarów, będąca jednym z ośrodków kultury turbaslijskiej; najstarsze znaleziska pochodzą z III wieku naszej ery[4].
XVI wiek edytuj
Ufa została założona jako fortyfikacja w 1574 roku na polecenie Iwana Groźnego[1]. Dwa lata później wybudowano pierwszy klasztor na terenie Ufy, a w roku 1579 lub 1584 zbudowano drewnianą Cerkiew pod wezwaniem Matki Bożej Kazańskiej[1].
Prawa miejskie otrzymała w 1586 roku[1].
XVII wiek edytuj
Miasto było oblegane przez Kałmuków; najpierw na początku lat 20., gdzie Ufa była oblegana przez 80 tysięcy kałmuckich żołnierzy, jednak konflikt Rosji z Kałmukami został rozwiązany drogą dyplomacji[1]. Dla bezpieczeństwa miasta utworzono pułk złożony z Kozaków, który w 1633, 1636 i 1640 odparł atak na miasto ze strony Kałmuków, mimo licznych strat ze strony Kozaków[1].
W latach 70. wybudowano fortecę, mającą łączną długość murów wynoszącą 2,4 km[4].
W latach 1682-1684 Kałmucy z pomocą Nogajów i Tatarów ponownie oblegali miasto i plądrowali podmiejskie wsie, jednak również nie udało im się zdobyć Ufy, ponosząc ciężkie straty[1].
XVIII wiek edytuj
W latach 1707-1708 miała miejsce blokada miasta z powodu buntu Baszkirów[1].
W tym roku otworzono pierwszą instytucję edukacyjną w Ufie; była to szkoła dla dzieci żołnierzy[1]. W 1778 roku szkołę przeniesiono do Orenburga[1].
W 1759 roku w Ufie miał miejsce pożar, który zniszczył znaczną część miasta[4][1].
Podczas buntu Pugaczowa, od 26 listopada 1773 do 26 marca 1774, wytrzymała czteromiesięczne oblężenie[6][4].
W 1789 roku utworzono cztero- lub pięcioklasową szkołę podstawową[1].
W 1799 roku powołano eparchię orenburską[1].
W XVIII wieku w Ufie rozwinęła się poczta; w 1735 roku powstało połączenie z Moskwą, a w 1753 z Orenburgiem i Kazaniem[1].
XIX wiek edytuj
W 1801 roku otworzono pierwszą drukarnię w Ufie[1].
W 1821 roku w mieście ponownie miał miejsce pożar, który strawił połowę miasta[1]. W 1827 roku utworzono w Ufie pierwszy oddział straży pożarnej[1].
W latach 1829-1831, 1848-1849 i 1853 w Ufie była epidemia cholery[1].
Do miasta zostaje zesłana część powstańców listopadowych[1].
W roku 1856 w Ufie mieszkało już 15 tysięcy osób[1].
W 1894 roku zainstalowano w Ufie linie telefoniczne[1].
W 1900 roku miasto odwiedził Włodzimierz Lenin[1].
XX wiek edytuj
W 1910 w Ufie ponownie była epidemia cholery; w tym roku otworzono szpital zakaźny[1].
8 listopada 1917 roku ustanowiono w mieście władzę radziecką. Nad miastem kilkukrotnie władzę odzyskiwała Biała Armia, jednak 9 czerwca 1919 roku miasto ostatecznie znalazło się w rękach komunistów[4][1].
Od 1922 roku była stolicą Baszkirskiej ASRR.
W roku 1926 uruchomiono połączenie autobusowe między Ufą a Sterlitamakiem[1].
W 1928 roku w Ufie zaczęto nadawać audycje radiowe w języku rosyjskim i baszkirskim[1].
W latach 30. w mieście rozwinęła się botanika oraz kultura; zbudowano teatry i operę[1].
W 1944 roku deportowano do Ufy Greków, Bułgarów i Ormian zamieszkujących dotychczas Półwysep Krymski, osiedlano ich w zamkniętych osiedlach w północnej części Ufy[1].
W 1946 wybuchła w Ufie epidemia tyfusu[1].
W 1959 roku przyjęto 25-letni plan rozwoju miasta, dzięki któremu miasto docelowo liczyłoby 700 000 mieszkańców[1].
W 1962 roku uruchomiono ruch trolejbusowy[1].
12 sierpnia 1980 roku Ufa liczyła już milion mieszkańców[1].
W nocy z 3 na 4 czerwca 1989 roku miała miejsce katastrofa kolejowa pod Ufą, w której zginęło od 600 do ponad 800 osób.
W 1992 roku utworzono Radę Muzułmanów Republiki Baszkortostanu[1].
W 1998 roku oddano do użytku Meczet Lala-Tulipan[7].
XXI wiek edytuj
Do roku 2040 planuje się zwiększyć powierzchnię miasta do 985 km²[2].
Demografia edytuj
Według danych ze spisu powszechnego z 2010 roku, Ufę zamieszkuje 1 030 812 osób[3], co czyni z niej jedenaste pod względem liczby ludności miasto w Federacji Rosyjskiej. 48,9% z nich stanowią Rosjanie, 28,3% Tatarzy, 17,1% Baszkirzy, 1,2% Ukraińcy, a pozostałe narodowości 4,5%[5].
|
Gospodarka edytuj
W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, materiałów budowlanych, drzewny, włókienniczy, rafineryjny oraz spożywczy[8].
W Ufie działają przedsiębiorstwa rafineryjne, jak Basznieft[4].
Transport edytuj
Ufa jest ważnym węzłem komunikacyjnym, zarówno drogowym, jak i kolejowym.
W 1870 roku uruchomiono transport parowcem pasażerskim przez rzekę Biełaję[4]. Uruchomiono również trasy kolejowe z Ufy do Kiniela (1888) i Złatoustu (1890)[4].
W 1910 roku łączna długość ulic w Ufie wynosiła 122 km, z czego utwardzonych było tylko 15 km[1].
Obecny dworzec kolejowy w Ufie został wybudowany w 1968 roku. W 2006 roku odbyła się gruntowna renowacja. Obecnie budynek stacji może pomieścić nawet 6000 osób[9]. Linie kolejowe biegną z miasta w kierunkach: Magnitogorsk, Czelabińsk, Samara, Orenburg i Uljanowsk. 4 czerwca 1989 roku w pobliżu Ufy miała miejsce katastrofa kolejowa, w wyniku której zginęło wedle różnych szacunków od 575 do 675 osób.
Ufa jest połączona z Moskwą dwiema drogami federalnymi: M7 rozpoczyna się w mieście i kończy w Moskwie, zaś M5 przebiega przez południową część miasta, łącząc Moskwę z Czelabińskiem.
Na południe od miasta znajduje się port lotniczy (kod IATA: UFA), z licznymi połączeniami krajowymi oraz zagranicznymi. W mieście swoją siedzibę ma linia lotnicza Air Bashkortostan, a w latach 1993–2007 również linia BAL Bashkirian Airlines.
Komunikacja miejska w Ufie jest realizowana przez autobusy, trolejbusy, tramwaje, a także kolej gondolową[10]. Od lat 60. XX wieku prowadzone są dyskusje na temat powstania metra w Ufie. Nasiliły się one w latach 80., kiedy miasto przekroczyło milion mieszkańców. W 1996 roku ówczesny prezydent Borys Jelcyn położył kamień węgielny pod pierwszą stację metra w mieście[11]. W roku 1997 rozpoczęto prace przy pierwszej linii. Jej otwarcie planowane było na 2008 rok. W 2005 roku jednak projekt zarzucono. W jego miejsce ma powstać naziemny system szybkiego tramwaju. Gdyby metro wybudowano, byłoby najbardziej wysuniętym na wschód systemem kolei podziemnej w Europie[12].
Nauka i oświata edytuj
W Ufie działa 7 szkół wyższych, między innymi:
- Akademia Nauk Republiki Baszkortostanu[4]
- Baszkirski Uniwersytet Państwowy[4]
- Ufijski Instytut Pedagogiczny[13].
Muzea edytuj
Zabytki[4] edytuj
- Cerkiew Opieki Matki Bożej w Ufie (1808-1823)
- Cerkiew Ufijskiej Ikony Matki Bożej (2. połowa XIX wieku)
- Kościół Zbawiciela w Ufie (1824-1844)
- budynek Seminarium Teologicznego (1826-1828, przebudowa 1840)
- Dom Towarowy w Ufie (1825-1866)
- Meczet w Ufie (1830)
- dom gubernatora (1832-1838)
- drewniany Kościół Podwyższenia Krzyża w Ufie (1890-1892)
- Katedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ufie (1901-1909)
- Dom Ludowy (1909-1914)
- budynek Chłopskiego Banku Ziemskiego (1911-1912, obecnie Muzeum Narodowe)
- Dom Współpracy (1932-1937)
- Kino Pobieda (1945-1949)
- Kino Rodina (1953)
- Pałac Kultury im. Serga Ordżonikidzego (1955)
- Pomnik Przyjaźni (1965)
Sport[4] edytuj
W 1911 roku założonow w Ufie kort tenisowy[1].
Do szerzej znanych ufijskich klubów sportowych należą kluby piłkarskie Nieftianik Ufa i Baszynformswiaź-Dinamo Ufa, klub siatkarski Ural Ufa oraz drużyna hokejowa Saławat Jułajew Ufa. W roku 2009 odbyły się tutaj biathlonowe Mistrzostwa Europy. Z Ufy pochodzi sześciokrotny Indywidualny Mistrz Świata w Wyścigach Motocyklowych na lodzie Nikołaj Krasnikow. W latach 70. i 80. często w Ufie rozgrywano eliminacje kontynentalne do Mistrzostw Świata na Żużlu. Z Ufy pochodzi również kierowca Formuły 1 Daniił Kwiat.
Urodzeni w Ufie edytuj
- Jarosław Skulski – polski aktor
- Ildar Fatkullin – rosyjski skoczek narciarski
- Dmitrij Wasiljew – rosyjski skoczek narciarski
- Zemfira – rosyjska piosenkarka rockowa
- Rif Saitgariejew („Tatarska strzała”) – rosyjski żużlowiec
- Nikołaj Krasnikow – rosyjski motocyklista lodowy
- Daniił Kwiat – rosyjski kierowca wyścigowy
Miasta partnerskie edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Siegiej Sinienko (Сергей Синенко): ИСТОРИЯ УФЫ 1557-2006 гг. Хронология событий. posredi.ru, 2012-07-02. (ros.).
- ↑ a b Площадь Уфы планируется увеличить на треть. bashinform.ru, 2021-03-24. (ros.).
- ↑ a b Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m УФА́. bigenc.ru. (ros.).
- ↑ a b c Ufa city, Russia travel guide [online], russiatrek.org [dostęp 2017-05-16].
- ↑ Ufa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 747.
- ↑ Мечеть Ляля-Тюльпан в Уфе. [w:] Туристический справочник Башкирии [on-line]. [dostęp 2023-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Ufa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-24].
- ↑ The railway station of Ufa [online], welcomeinufa.com [dostęp 2017-05-17].
- ↑ Власти Уфы «пустят горожан по воздуху», „РБК” [dostęp 2017-05-17].
- ↑ Sputnik Images media library :: Gallery [online], visualrian.ru [dostęp 2017-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-08-11] (ang.).
- ↑ UFA Metro (Bashkortostan) [online], urbanrail.net [dostęp 2017-05-17].
- ↑ Abrosimow 2009 ↓.
Bibliografia edytuj
- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
Linki zewnętrzne edytuj
- Międzynarodowy Port Lotniczy w Ufie
- Zdjęcia z Ufy. ingvarr.net.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)].