Ulica Andrzeja Frycza Modrzewskiego we Wrocławiu
Ulica Andrzeja Frycza Modrzewskiego – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego części nazywanej Nowym Miastem[1][2][3][4]. Łączy ulicę Jana Ewangelisty Purkyniego i ulicę ana Styki i Wojciecha Kossaka z ulicami Andrzeja Wincentego Kraińskiego i św. Ducha[1][5][6][7]. Ulica ma 270 m długości[1]. Upamiętnia Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
270 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
 51°06′43,5″N 17°02′33,0″E/51,112083 17,042500
| |||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Historia edytuj
Pierwotnie ulica biegła do współczesnej Alei Juliusza Słowackiego. W latach 60. XX w. w zawiązku z budową kompleksu rotundy Panoramy Racławickiej, odcinek ten do ulicy Jana Ewangelisty Purkytniego został zlikwidowany. Zachowany fragment do ulicy św. Jana Kapistrana pozostawał nienazwany i stanowił część parkingu przy nowym obiekcie, a pozostała część została wchłonięta przez Park Juliusza Słowackiego[3][8]. Dopiero w 2010 r. zachowany fragment otrzymał nową nazwę – Ulica Jana Styki i Wojciecha Kossaka we Wrocławiu[9]. Obecnie więc ulica obejmuje tylko odcinek biegnący na północ od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego[1][3][8].
Przy tej ulicy od 1811 do 1845 roku mieściło się ewangelickie seminarium nauczycielskie[10]
Nazwy edytuj
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- współcześnie włączone do ulicy Andrzeja Frycza-Modrzewskiego[11]:
- Różana, Rossengasse, od połowy XIV wieku[3] (pierwszy zapis 1356 r.[8])
- Polska, odcinek północny[3]
- Seminargasse, od 1824 r. do 1945 r.[3][10]
- Wincentego Kraińskiego, od 1945 r.[6][10][12].
Nazwa ulicy Seminargasse nawiązywała do istniejącego tu ewangelickiego seminarium nauczycielskiego[3][10]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku z 15.11.1945 r.[1]. Upamiętnia ona Andrzeja Frycza Modrzewskiego, właściwie Andrzej Piotr Modrzewski herbu Jastrzębiec (urodzonego 20 września 1503 r. w Wolborzu, zmarłego 1572 r. w Wolborzu), polskiego pisarza politycznego z okresu renesansu i sekretarza królewskiego.
Układ drogowy edytuj
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105033D o długości 270 m[1] klasy lokalnej[13] położona na działkach o łącznej powierzchni 4523 m2[1][14]. Ulica biegnie od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego oraz Jana Styki i Wojciecha Kossaka do ulicy Wincentego Kraińskiego i św. Ducha[1][5]. W całości objęta jest strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h.[15]. Wzdłuż ulicy przebiega kontrapas rowerowy[16].
Ulice powiązane z ulicą Wincentego Kraińskiego:
- skrzyżowanie:
- ulica św. Ducha[1][12]
- ulica Wincentego Kraińskiego[17][18]
- na północ od wyżej wymienionych ulic: Bulwar Xawerego Dunikowskiego, w ramach Promenady Staromiejskiej[5][19][20]
- deptak: bulwar X. Dunikowskiego w ramach Promenady Staromiejskiej[19]
- skrzyżowanie:
- plac Polski[21]
- parking (włączenie do drogi publicznej)
- skrzyżowanie:
Zabudowa i zagospodarowanie edytuj
Południowa i zachodnia strona ulicy obejmuje parking, szkołę przy ulicy Wincentego Kraińskiego 1 (w różnych okresach była to szkoła: podstawowa – nr 104 imienia Marii Konopnickiej, nr 29 imienia Konstytucji 3 Maja, lub gimnazjum – nr 29)[6][23][24][25][26][27][28][29] i znajdującą się na północ od szkoły znajduje się zabudowa mieszkalna przy ulicy Wincentego Kraińskiego 3 i 5 oraz ulicy Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 12 i 14[6][23][24][25][26][30]. Pomiędzy zabudową planowany jest skwer[31].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117,5 a 118,5 m n.p.m.[32]. Teren po wschodniej stronie ulicy jest objęty rejonem statystycznym nr 933170, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 6389 osób/km² przy 493 osobach zameldowanych, natomiast teren po stronie zachodniej objęty jest rejonem statystycznym nr 933180 w którym gęstość zaludnienia wynosiła 60 osób/km² przy 19 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.[33].
Na północ od ulicy położony jest Bulwar Xawerego Dunikowskiego, w ramach Promenady Staromiejskiej[5][19][20], biegnący nad brzegiem rzeki Odry, jej głównego ramienia, w miejscu rozdziału Odry Górnej na dwa zasadnicze ramiona – Odrę Północną i Odrę Południową, w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego[34][35].
Ochrona i zabytki edytuj
Obszar, na którym położona jest ulica Wincentego Kraińskiego, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[36][37]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[38][39]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[40].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | fotografia |
|---|---|---|
| zamknięcie zachodniej osi widokowej | ||
| Hala Targowa, ulica Piaskowa 17[b][20][41][42] | lata 1906–1908 (projekt Richard Plüddemann, F. Friese, Heinrich Küster)[20] (1908 r.[41]) A/2659/401/Wm z dnia 13.04.1979 r.[20][41][42] |
|
| strona północna | ||
| Promenada Staromiejska[20][43] | po 1807 r., projekt 1813 r. (Johann Friedrich Knorr)[20] gez, mpzp[20][43] |
|
| strona wschodnia | ||
| Zespół budynków Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, obecnie Akademii Sztuk Pięknych, założenia przestrzenne plac Polski 3-4, ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 15, 17[20] |
lata 1866-1867, 1891 r. brak ochrony[20] |
|
| Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, obecnie Akademia Sztuk Pięknych ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 15[20] |
1891 r. brak ochrony[20] |
|
| Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, obecnie Akademia Sztuk Pięknych ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 17[20] |
1891 r. brak ochrony[20] |
|
| Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych – II, obecnie Akademia Sztuk Pięknych – wydziały pl. Polski 3-4 |
1905 r. brak ochrony[20] |
|
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
- ↑ W przywołanym tu spisie zabytków województwa dolnośląskiego podaje się, że Hala Targowa położona jest przy placu Nankiera, co zapewne stanowi zaszłość[41]. Współczesny jej adres jest przypisany do ulicy Piaskowej numer 17[20].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3248 (Modrzewskiego - Frycza Andrzeja).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c d e f g Harasimowicz 2006 ↓, s. 545 (Modrzewskiego Andrzeja Frycza).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
- ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 438 (Kraińskiego Wincentego).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 117-118 (Kraińskiego).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 154-156 (Frycza-Modrzewskiego).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5320 (Styki Jana i Kossaka Wojciecha).
- ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Seminargasse).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 55 (Goldbrücke).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5609-5610 (Św. Ducha).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §32 ust. 2 pkt 1.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_27, 18/2.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3248 (Frycza-Modrzewskiego Andrzeja).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 2398 (Kraińskiego Wincentego).
- ↑ a b c SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4194 (Polski plac).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4448-4453 (Purkyniego Jana).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 43-44 (Św. Ducha).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 67 (Bernardyńska).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 17-18 (Bernardyńska).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 154-155 (Frycza-Modrzewskiego).
- ↑ gim 2019 ↓, O szkole, Historia szkoły.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 117-120 (Kraińskiego).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §23.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §19, 20, 21, 22.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §28.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demografia.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607-608 (Odra Południowa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 885 (Śródmiejski Węzeł Wodny).
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 213.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6215.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
Bibliografia edytuj
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- GIMNAZJUM NR 29 WE WROCŁAWIU im. Konstytucji 3 Maja, 2019 [dostęp 2019-08-01] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LXII/1453/18 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pomiędzy aleją Juliusza Słowackiego a bulwarem Xawerego Dunikowskiego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2018 r. poz.4601. [Data ogłoszenia: 25 września 2018 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW z 2018 r. poz.293., Wrocław, 13 września 2018 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Ulica Frycza-Modrzewskiego Andrzeja, [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-10-22] (pol.).
- ul. Frycza-Modrzewskiego Andrzeja, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586166 [dostęp 2019-10-22] (pol.).
- ul. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, wikimapia.org [dostęp 2019-10-22] (pol.).