Wikipedia

Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu

ulica w Sosnowcu, woj. śląskie

Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu − ulica w sosnowieckiej dzielnicy Śródmieście, o długości około 0,7 km; Rozpoczyna swój bieg przy rondzie Zagłębia Dąbrowskiego (skrzyżowanie z ul. Ostrogórską, ul. 1 Maja i ul. Henryka Sienkiewicza), następnie krzyżuje się z ul. Chłodną, ul. Modrzejowską, ul. Żurawią, ul. Władysława Warneńczyka, ul. Ignacego Mościckiego, ul. Kościelną i ul. Targową. Kończy swój bieg przy ul. 3 Maja[1].

Ulica Stanisława Małachowskiego
Śródmieście
Ilustracja
Ulica Małachowskiego w pobliżu skrzyżowania z ulicą Targową
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Sosnowiec

Długość

około 760 m

Poprzednie nazwy

Fabryczna

Przebieg
0m rondo Zagłębia Dąbrowskiego
↑ ul. Ostrogórska
← ul. 1 Maja
→ ul. Henryka Sienkiewicza
100m ul. Chłodna
160m ul. Modrzejowska
180m ul. Żurawia
225m ul. Władysława Warneńczyka
350m ← ul. Ignacego Mościckiego
→ ul. Kościelna
605m ul. Targowa
765m ← ul. 3 Maja →
Położenie na mapie Sosnowca
Mapa konturowa Sosnowca, po lewej znajduje się punkt z opisem „Ulica Stanisława Małachowskiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Stanisława Małachowskiego”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Stanisława Małachowskiego”
50,275689°N 19,132660°E/50,275689 19,132660
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

 
ulica Małachowskiego pomiędzy 1930 a 1935 r.

Przed I wojną światową droga nosiła nazwę ul. Fabryczna[2]. Nazwę na Małachowskiego zmieniono w 1916 r. z okazji obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Od początku obejmowała ona odcinek drogi od ulicy 3 Maja (Głównej) do mostu na Czarnej Przemszy, gdzie łączyła się z Schönowską (obecnie 1 Maja). Usytuowana w okolicy dworca kolejowego, zabudowywana była piętrowymi kamienicami czynszowymi z dekorowanymi frontami i oficynami. Należała do śródmiejskich ulic handlowych w dużym stopniu zamieszkaną przez ludność żydowską[3]. W latach 20. XX w. w ramach realizacji ambitnego programu rozwoju miasta, opracowanego przez prof. Jana Rakowicza, przy ul. Małachowskiego powstały dwa obiekty bankowe:

  • Bank Polski, w okresie II wojny światowej Bank Rzeszy, a po wojnie Bank Śląski, a następnie ING – wybudowany według projektu architekta Mariana Lalewicza, nawiązuje do architektury akademickiego klasycyzmu
  • Bank Polska Kasa Opieki S.A. – składa silę z dwóch części: niższego obiektu pochodzącego z 1908 r. i dobudowanego do niego gmachu w stylu eklektycznym, mieszczącego salę operacyjną banku[3].

Część starej zabudowy wyburzono w latach 70. XX w.[3] W tym czasie poprowadzono również linię tramwajową.

Osobny artykuł: Tramwaje w Sosnowcu.

Przetrwały okolice banku przy ulicy Małachowskiego, które niewiele się zmieniły od lat 30[2], a spośród kamienic, które przetrwały, dwie wyróżniają się ozdobnymi fasadami o charakterystycznej dla secesji ornamentyce (Małachowskiego 9 i 32)[3][4]. W 2015 roku z inicjatywy sosnowieckiego aktywisty miejskiego Rafała Sicińskiego rozpoczęła się akcja ożywiania śródmieścia pod hasłem „Wpadaj na Małacha”[5]. W tym samym roku rewitalizację przeszedł także jeden z trzech skwerów[6].

Zobacz też: Wpadaj na Małacha.

W 2021 rozpoczęła się przebudowa ulicy[7]. Pierwszym etapem jest wymiana torowiska tramwajowego wraz z wymianą słupów[8]. Wymieniona zostanie także nawierzchnia, ujednolicona zostanie zieleń w tym w ciągu ulicy, a na obszarze restauracyjnym ulica przybierze charakter deptaka z ujednoliconymi dwukondygnacyjnymi ogródkami letnimi z modrzewia syberyjskiego[7].

Zabytki edytuj

Przy ulicy znajdują się następujące historyczne obiekty i miejsca[9][10]:

  • budynek dawnego Banku Handlowego, składający się z dwóch części połączonych łącznikiem (ul. St. Małachowskiego 3), wzniesiony w 1908 według projektu architekta Kugora, przebudowany w 1923 według projektu Bolesława Żurkowskiego[11], wpisany do rejestru zabytków 15 września 1995 (nr rej.: A-1609/95)[12],
  • zespół zabudowań składający się z gmachu banku (dawny Bank Polski) oraz dwóch budynków mieszkalnych (ul. St. Małachowskiego 7),[13] wzniesiony w latach 1922−1924 w stylu neoklasycyzmu, według projektu Mariana Lalewicza[14], wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 (nr rej.: A/1529/93)[12][15],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 4[16],
  • kamienica mieszkalno-usługowa ul. St. Małachowskiego 5[16],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 8[16],
  • kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami ul. St. Małachowskiego 9[4][3][16],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 10[16],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 26[16],
  • kamienica mieszkalna z secesyjnymi zdobieniami ul. St. Małachowskiego 32[3][16][17],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 34[16],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 40[16],
  • kamienica mieszkalna ul. St. Małachowskiego 42[16],
  • kamienica mieszkalna w stylu modernistycznym ul. St. Małachowskiego 46[16][18].
  • kamienica mieszkalna datowana na XIX wiek, ul. St. Małachowskiego 48[16][18].

Inne ważniejsze obiekty edytuj

  • Kino Helios – skrzyżowanie ul. Mościckiego, Kościelnej, Małachowskiego; budynek kina zawiera wkomponowaną elewację „domu z kamienia” z 1860 roku[19] rozebranego w 2002[20], stojącego przy ul. Małachowskiego;[19]
  • Biurowiec, Małachowskiego 1 (dawny budynek Urzędu Telekomunikacji, potem Telekomunikacja Polska);[12]
  • Budynek Forum;
  • Urząd Miejski – Wydział Komunikacji.

Wpadaj na Małacha edytuj

 
Ogródki gastronomiczne na ulicy Małachowskiego; Po prawej pub Księgarnia

W 2015 roku rozpoczęła się z inicjatywy sosnowieckiego aktywisty Rafała Sicińskiego akcja ożywienia centrum pod hasłem „Wpadaj na Małacha”[21][22][23]. W projekcie akcji znalazły się plany zachęcenia restauratorów i właścicieli lokali rozrywkowych do otwierania punktów właśnie na tej ulicy[5][24], utworzenie strefy ogródków letnich[5][25] a także przebudowa ulicy i utworzenie strefy pieszej[5]. Od 2016 w okresie letnim ulica jest częściowo wyłączona z ruchu, a miejsce parkingów zajmują ogródki letnie licznych lokali gastronomicznych[26].

Od 2015 są organizowane liczne imprezy i koncerty. W ramach akcji odbyły się: „Urodziny Małachowskiego”[27], „Sosnowiecki Oktoberfest”[28][29], „Narodowe czytanie na Małachowskiego”[22][23]. Inicjator akcji starał się także o przebudowę ulicy ze środków Budżetu Obywatelskiego[21]. W 2019 została zapowiedziana przebudowa ulicy przy okazji remontu torowiska, a prace ruszyły 1 lutego 2021 roku[30]. W wyniku podjętych działań od 11 marca 2024 roku ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu oficjalnie jest deptakiem. W związku z tym zaczęły działać szlabany, które uniemożliwiają wjazd samochodom na znaczną jej część[31].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Okręg Katowicki - Plany miast, wyd. Demart SA, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89239-38-9.
  2. ↑ a b Sosnowiec, ul.Małachowskiego (Bank Polski i Bank Zagłębia) – Kolejna pocztówka w galerii [online] [dostęp 2021-02-01] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Małgorzata Śmiałek, Sosnowieckie ABC, t. III, Muzeum w Sosnowcu, 2004, ISBN 978-83-89199-11-9 [dostęp 2021-02-01].
  4. ↑ a b Redakcja, Historia jednej kamienicy: Sosnowiec, Małachowskiego 9 [online], Klub Zagłębiowski, 24 grudnia 2013 [dostęp 2021-02-01] (pol.).
  5. ↑ a b c d Wyborcza.pl [online], sosnowiec.wyborcza.pl [dostęp 2021-02-01].
  6. ↑ b, Mobilne nasadzenia - innowacyjne podejście do zieleni miejskiej w Sosnowcu [online], PortalKomunalny.pl, 3 lipca 2015 [dostęp 2021-02-14] (pol.).
  7. ↑ a b Anna Dziedzic, Trwa projektowanie przebudowy ulicy Małachowskiego w Sosnowcu. Wiosną przetarg na wykonawcę [online], Dziennik Zachodni, 12 listopada 2020 [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  8. ↑ Sosnowiec: Startują prace na ul. Małachowskiego. Zmiana tras tramwajów [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  9. ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków w Sosnowcu. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-23]. (pol.).
  10. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-08-23].
  11. ↑ Dawny Bank Handlowy (pol.) www.sosnowiec.pl [dostęp 2011-08-23]
  12. ↑ a b c Obiekt handlowo-usługowy z częścią biurową [online], www.malachowskiego1.pl [dostęp 2021-02-01].
  13. ↑ Marcin Lora, Budynek dawnego Banku Polskiego w Sosnowcu [online], Klub Zagłębiowski, 24 grudnia 2013 [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  14. ↑ Dawny Bank Polski (pol.) www.sosnowiec.pl [dostęp 2011-08-23]
  15. ↑ Dawny Bank Polski w Sosnowcu - Platforma e-Usług Kulturalnych [online], www.peuk.fiiz.pl [dostęp 2021-02-01].
  16. ↑ a b c d e f g h i j k l Uchwała Nr 359/XXII/2012 z dnia 26 kwietnia 2012 roku w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Sosnowca na lata 2012-2015. [online], Biuletyn Informacji Publicznej UM Sosnowiec, 8 maja 2012 [dostęp 2021-02-01].
  17. ↑ Ulica Małachowskiego (Sosnowiec) [online], WikiZagłębie.
  18. ↑ a b Wojciech Todur (red.), Powstały projekty wyburzenia dwóch kamienic w centrum Sosnowca. Przykład modernizmu oraz zabytek z XIX w. [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 13 lutego 2021 [dostęp 2021-02-13].
  19. ↑ a b Wojciech Todur, Historia Sosnowca widziana z okien "Domu z kamienia". Szpiedzy, egzekucje i zapach kolonialnych przypraw [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 5 lutego 2021 [dostęp 2021-02-13].
  20. ↑ Wojciech Todur, Tak znikał "Dom z kamienia" w Sosnowcu. Plany skweru w cieniu zabytku legły w gruzach [ZDJĘCIA] - zdjęcie nr 1 [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 14 lutego 2021 [dostęp 2021-02-14] (pol.).
  21. ↑ a b Redakcja ESKA Info, Sosnowiec chce mieć swoją Mariacką: Trwa akcja "Wpadaj na Małacha". W piątek urodziny patrona ulicy, „ESKA Info”, 23 sierpnia 2016 [dostęp 2018-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-08] (pol.).
  22. ↑ a b Ulica Małachowskiego w Sosnowcu obchodziła urodziny. Była impreza, tort i tłumy mieszkańców [ZDJĘCIA, WIDEO] [online], www.se.pl [dostęp 2021-02-01].
  23. ↑ a b Redakcja, Małachowski na Małachowskiego [ZDJĘCIA] [online], Sosnowiec Nasze Miasto, 17 sierpnia 2016 [dostęp 2021-02-01] (pol.).
  24. ↑ Księgarnię na ulicy Małachowskiego ma zastąpić pub lub restauracja [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 24 września 2015 [dostęp 2021-02-01].
  25. ↑ Redakcja, Sosnowiec: w weekendy zamykają ul. Małachowskiego. Taksówkarze niezadowoleni [online], Dziennik Zachodni, 1 czerwca 2016 [dostęp 2021-02-01] (pol.).
  26. ↑ Piotr Purzyński, W wolnym od samochodów centrum Sosnowca ma tętnić życie [online], Sosnowiec Wyborcza.pl, 2 sierpnia 2016 [dostęp 2018-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-08] (pol.).
  27. ↑ Redakcja, Urodziny Małachowskiego za nami [ZDJĘCIA i WIDEO] [online], Sosnowiec Nasze Miasto, 28 sierpnia 2016 [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  28. ↑ Oktoberfest w Sosnowcu na Małachowskiego [ZDJĘCIA, WIDEO] Lepszy niż Oktoberfest w Monachium? - Polskatimes.pl [online], - Polskatimes.pl [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  29. ↑ Redakcja, Oktoberfest w Sosnowcu: święto piwa na Małachowskiego [ZDJĘCIA] [online], Sosnowiec Nasze Miasto, 17 września 2016 [dostęp 2021-02-13] (pol.).
  30. ↑ Michał Sikora, Sosnowiec. Ruszyła przebudowa ul. Małachowskiego. Zamieni się w deptak [online], wiadomosci.wp.pl, 1 lutego 2021 [dostęp 2021-02-01] (pol.).
  31. ↑ Polskie Radio Katowice Wiadomości | Ulica Małachowskiego w Sosnowcu oficjalnie jest deptakiem [online], radiokatowice.e-kei.pl [dostęp 2024-03-11].

Linki zewnętrzne edytuj

Ulica Stanisława Małachowskiego w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Stanisława_Małachowskiego_w_Sosnowcu&oldid=73131092”