Uszak (kobierzec)
Uszak – typ tureckiego kobierca wiązanego produkowanego w miejscowości Uszak (zachodnia Anatolia) w XV-XVIII wieku.
Na terenie Anatolii występowało wiele ośrodków tkackich. Kobierce przyjmowały nazwy od miejscowości, w których zostały wykonane. Poszczególne rejony miały charakterystyczne dla siebie zdobnictwo umożliwiające ich rozpoznawalność[1].
Uszak jest tkaniną jednostronną z puszystą okrywą włosową po prawej stronie. Wytwarzany ręcznie na pionowych warsztatach tkackich. Wszystkie elementy tkaniny (wątek, osnowa i runo) wykonane są z wełny, głównie owczej. W produkcji kobierca charakterystyczne jest wiązanie typu Giordi (nitka opleciona na dwóch niciach osnowy)[2].
Środkowe pole zajmuje najczęściej medalion wypełniony arabeską roślinną, którego odwrócone ćwiartki zdobią naroża. Przeważają kontrastowe zestawienia kolorystyczne np. niebiesko-czerwone i pomarańczowo-zielone[3]. Przykładem kobierca uszaka jest kobierzec typu holbein z geometrycznym medalionem i bordiurą z motywami kuficznymi, mającymi swój rodowód w kaligrafii arabskiej w piśmie kufickim[4].
Prawdopodobnie także kobierzec typu lotto pochodzi z Uszaka. Charakteryzuje się on żółtą arabeską na czerwonym tle pola środkowego i bordiurą z motywami kuficznymi lub kartuszowymi. Nazwę swą zawdzięcza malarzowi Lorenzo Lotto, który malował na swych obrazach takie kobierce.
Z Uszakiem wiąże się grupę kobierców zwanych ptasimi z XVI-XVII wieku, które dekorują motywy przypominające podwójne ptasie dzioby lub sylwetki ptaków w polu środkowym i dywany z motywem czintamani w formie trzech kul nad dwiema chmurkami z XVII wieku.
Prawdopodobnie kobierce siedmiogrodzkie o typie modlitewników z XVII i XVIII wieku także pochodzą z tej miejscowości, w ich polu środkowym znajdują się stylizowane mihraby tworzące ośmioboczny medalion[1]. Uszaki od XV wieku przywożono do Europy, gdzie stały się popularne. Najbardziej znane w Polsce są tkaniny z owalnym medalionem, często z herbem zamawiającego[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Jadwiga Chruszczyńska, Ewa Orlińska-Mianowska: Tkaniny dekoracyjne, przewodnik dla kolekcjonerów. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2009, ISBN 978-83-213-4566-6
- ↑ Kubalska-Sulkiewicz Krystyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007
- ↑ Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
- ↑ Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.