Zawójkowate
Zawójkowate (Valvatidae) – szeroko rozprzestrzeniona rodzina obejmująca drobne, słodkowodne ślimaki skrzelodyszne. Liczy około 70 gatunków. W Polsce w różnych typach wód śródlądowych występują przedstawiciele czterech gatunków należących do tej rodziny.
| Valvatidae[1] | |
| John E. Gray, 1840 | |
 Muszla zawójki pospolitej (Valvata piscinalis). | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| (bez rangi) | Heterobranchia |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
zawójkowate |
Etymologia nazwy edytuj
Nazwa pochodzi od rodzaju typowego, Valvata (zawójka) (valva, ae łac. – skorupka[2]).
Cechy morfologiczne edytuj
Muszle o zróżnicowanym kształcie, od płasko zwiniętych do szerokostożkowatych, kulisto-stożkowatych, stożkowato-wieżyczkowatych, niewielkie. Wyciągnięta w ryjek głowa zaopatrzona w dwa długie, cienkie, blisko osadzone czułki. Oczy położone u podstawy czułków, tuż za nimi. Noga w części przedniej podzielona na dwa płaty, które w trakcie poruszania odchylają się na boki i ku tyłowi[3]. Skrzele podwójnie pierzaste, leży w pobliżu krawędzi płaszcza, towarzyszy mu leżący z lewej strony czułek płaszczowy, który jest pokryty nabłonkiem rzęskowym. Obydwa te narządy mogą wystawać na zewnątrz jamy płaszcza[3].
Występowanie edytuj
Szeroko rozprzestrzenione na półkuli północnej[3]. W Polsce występują cztery gatunki: zawójka pospolita (Valvata piscinalis), zawójka płaska (Valvata cristata), zawójka przypłaszczona (Valvata pulchella), rozpowszechnione w całym kraju z wyjątkiem obszarów górskich, oraz zawójka rzeczna (Valvata (Borysthenia) naticina)[3].
Biologia i ekologia edytuj
Zajmowane siedliska edytuj
Poszczególne gatunki występują w różnych typach zbiorników wodnych i cieków, na dnie piaszczystym, piaszczysto-mulistym, mulistym, głównie w płytkim litoralu. Niektóre gatunki (V. piscinalis f. antiqua) występują także w głębszych partiach wód, w sublitoralu i profundalu[3][4].
Odżywianie edytuj
Filtratory i zdrapywacze. Odżywiają się detrytusem, peryfitonem, zeskrobywanymi radulą fragmentami tkanek roślin wodnych[3].
Rozmnażanie edytuj
Obojnaki, silnie rozwinięte prącie znajduje się poniżej prawego czułka[3].
Podział systematyczny edytuj
Rodzina liczy około 70 gatunków[5]. W rodzinie zawójkowatych nie wyodrębniono podrodzin[6], wyróżnia się natomiast następujące rodzaje[7]:
- Borysthenia Lindholm, 1914
- Valvata O. F. Müller, 1773 – rodzaj typowy
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Gray J. E. (1840). A manual of the land and fresh-water shells of the British Islands by W. Tyrton. str. 79.
- ↑ Kumaniecki 1975 ↓.
- ↑ a b c d e f g Piechocki 1979 ↓.
- ↑ Glöer 2002 ↓.
- ↑ Strong E. E., Gargominy O., Ponder W. F. & Bouchet P. 2008. Global Diversity of Gastropods (Gastropoda; Mollusca) in Freshwater. Hydrobiologia 595: 149-166.
- ↑ Bouchet P. & Rocroi J.-P. (2005) Classification and nomenclatory of gastropod families. Malacologia 47(1-2): 1-397.
- ↑ Valvatidae w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 26 kwietnia 2014
Bibliografia edytuj
- Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 187. ISBN 83-01-01143-2.
- Peter Glöer: Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. T. Die Tierwelt Deutschlands. Hackenheim: ConchBooks, 2002. ISBN 3-925919-60-0.
- Kazimierz Kumaniecki: Słownik łacińsko-polski.. Warszawa: PWN, 1975, s. 546.
- Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski: Bezkręgowce słodkowodne Polski: klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, s. 249. ISBN 83-235-0192-0.
Linki zewnętrzne edytuj
- Valvatidae w AnimalBase Animal Base, dostęp: 26 maja 2014.
- Valvatidae w bazie NCBI dostęp: 25 maja 2014.
- Haszprunar G. 2014. A nomenclatory of extant and fossil taxa of the Valvatidae (Gastropoda, Ectobranchia). ZooKeys 377: 1-172. pdf.