Władysław Nowakowski (major)
Władysław Nowakowski[a], ps. „Jeleń”, „Dziewulski”, „Serb”, „Żubr” (ur. 29 czerwca 1898 w majątku Podlesie, zm. 22 października 1964 w Chicago) – major Wojska Polskigo, uczestnik I wojny światowej i kampanii wrześniowej, w trakcie powstania warszawskiego dowódca Zgrupowania „Żubr”, a następnie 32 pułku piechoty Armii Krajowej.
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 czerwca 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 października 1964 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
32 pułk piechoty AK |
| Stanowiska |
dowódca pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 29 czerwca 1898 w Podlesiu, gm. Lelów, w rodzinie Jana i Stanisławy z Marcinkowskich[2]. W 1910 ukończył ośmioklasowe Gimnazjum w Częstochowie[3]. W czasie I wojny światowej był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej.
Od 1918 pełnił służbę w Wojsku Polskim. Porucznik piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1921[4][5]. Służył m.in. jako adiutant 56 Pułku Piechoty. Po utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza[6] był dowódcą kompanii w 7 batalionie granicznym. W latach 30. służył w 30 pułku piechoty w Warszawie[7][8]. 27 czerwca 1935 prezydent RP nadał mu stopień kapitana z dniem 1 stycznia 1935 i 28. lokatą w korpusie oficerów piechoty[9][10]. Później, w tym samym stopniu i starszeństwie, został przeniesiony do korpusu oficerów uzbrojenia[11]. W marcu 1939 pełnił służbę w Szkole Uzbrojenia w Warszawie na stanowisku instruktora i wykładowcy kompanii szkolnej rusznikarzy[12].
We wrześniu 1939 został mianowany szefem uzbrojenia 30 Poleskiej Dywizji Piechoty. Po kapitulacji Modlina ranny dostał się do niewoli, z której w 1941 udało mu się uciec. Po ucieczce działał w konspiracji - w NOW i NSZ, gdzie był dowódcą obwodu. W 1942 przeszedł do szeregów Armii Krajowej. Od 7 lipca 1943 pełnił funkcję komendanta Rejonu III Bielany Obwodu Żoliborz AK. W trakcie powstania warszawskiego dowodził Zgrupowaniem „Żubr”, zaś od 20 września był dowódcą 32 pp AK w ramach 8 Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta. 3 września został ranny. 28 września 1944 awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 27 września 1944[13].
Od 30 września pozostawał w niewoli niemieckiej w obozach: Altengrabow Stalag XI A, Sandbostel Oflag X A. Znalazł się w grupie 29 oficerów (m.in. płk. Karola Ziemskiego „Wachnowskiego” ppłk. Mieczysława Niedzielskiego „Żywiciela”) oskarżonych o zamiar opanowania obozu. Przekazany Gestapo, został osadzony w obozie koncentracyjnym Neuengamme. Udało mu się uniknąć kary śmierci. Uwolniony został przez wojska brytyjskie 2 maja 1945. Po wyzwoleniu przebywał w Polskim Obozie Wojennym w Wentorf, nie został wcielony do PSZ. Napisał wspomnienia „Historia działań 32 pp AK „Żubry”.
Po wojnie pozostał na emigracji w Stanach Zjednoczonych w Chicago, gdzie pracował jako robotnik. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu katolickim Saint Joseph Cemetery[13].
Był mężem Haliny z Kołomyjskich, lekarza. Ich syn Waldemar (ur. 1933), podczas powstania warszawskiego był łącznikiem ps. „Gacek”, w zgrupowaniu „Waligóra”[14].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 12280 – 30 września 1944[15]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie – 1943 i 1944[16]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[17]
- Srebrny Krzyż Zasługi – 29 października 1926 „za zasługi położone około zabezpieczenia granic Państwa”[18][19][6]
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 260, 397.
- ↑ Powstańcze Biogramy - Władysław Nowakowski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-10-01].
- ↑ Almanach Absolwentów Sienkiewicza [online], absolwenci.sieniu.czest.pl [dostęp 2018-10-01].
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 256.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 92.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 149.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 560.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 97.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935, s. 73.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 186.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 356.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 489.
- ↑ a b Mjr Władysław Nowakowski [online], zubry1944.pl [dostęp 2018-10-01] (pol.).
- ↑ Powstańcze Biogramy - Waldemar Nowakowski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 473.
- ↑ Zaświadczenie Komisji Weryfikacyjnej AK z 1945 r.
- ↑ Polak (red.) 1999 ↓, s. 74.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 252, poz. 706.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 52 z 7 grudnia 1926, s. 426.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
- Jasiński G., Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim, Pruszków 2009 ISBN 978-83-62046-03-4.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Konspiracja 1939-1945. T. 5/I. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.