Władysław Turowicz
Władysław Józef Marian Turowicz (ur. 23 kwietnia 1908 w Zudyrze na Syberii, zm. 8 stycznia 1980 w Karaczi) – polski inżynier, generał Pakistańskich Sił Powietrznych (ang. Pakistan Air Force, PAF) i ich współtwórca.
 Air Commodore
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 kwietnia 1908 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 stycznia 1980 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1948–1967 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia |
| Późniejsza praca |
kierownik Space & Upper Atmosphere Research Committee |
| Odznaczenia | |
| Sitara i Pakistan, Tamgha i Pakistan, Sitara i Khidmat, Sitara e Quaid e Azam | |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się na Syberii, gdzie jego ojciec budował kolej transsyberyjską. W czasie wojny domowej w Rosji przedostał się z rodziną do Polski. Od najmłodszych lat zafascynowany lotnictwem, ukończył studia na Wydziale Lotnictwa Inżynieryjnego Politechniki Warszawskiej. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 48. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki, grupa liniowa[1].
Gdy rozpoczęła się wojna, był rezerwistą polskiego lotnictwa, potem służył w brytyjskim lotnictwie jako inspektor techniczny, organizując i testując samoloty, dokonywał też analiz wypadków lotniczych jako „crash inspector”. Miał numer służbowy RAF P-0881[2]. Żona, Zofia Turowicz, towarzyszyła mężowi w wyprawach do miejsc wypadków, pomagając mu często w nawigacji w czasie gęstej mgły[3].
Ze względu na słaby wzrok nie mógł być pilotem. Po zakończeniu II wojny światowej, kiedy sytuacja polityczna w Polsce nie zapowiadała się pomyślnie dla polskich żołnierzy walczących w Anglii, z zadowoleniem przyjął ofertę wyjazdu do Pakistanu, złożoną przez przywódcę Pakistanu Muhammada Ali Jinnaha[4]. Władysław Turowicz mający doświadczenie w organizowaniu i wyposażeniu sił powietrznych, które nabył w Anglii (Farnborough), wraz z grupą 30 polskich wyższych oficerów lotnictwa i techników przybył do Karaczi (w 1948). Jego zadaniem było zorganizowanie i szkolenie sił powietrznych Pakistanu. Trzyletni kontrakt z Pakistańskimi Siłami Powietrznymi (PAF) przekształcił się w stałą i pełną awansów przez 18 lat pracę. Początkowo prowadził szkolenie techniczne w bazie lotniczej wraz z częścią polskich specjalistów w sekcji technicznej w Karaczi. Później zostali przeniesieni do Peszawaru[5][6].
W 1952 w randze porucznika objął stanowisko dowódcy bazy Pakistańskich Sił Powietrznych w Chaklala. Zofia Turowicz, która w marcu 1949 razem z córkami przyleciała do Pakistanu początkowo pracowała również w PAF jako instruktorka szybowcowa, później podjęła pracę nauczycielki przedmiotów ścisłych w Szkole Amerykańskiej w Karaczi[3].
W 1959 Władysław Turowicz awansował do stopnia Air Wing Captain (pułkownika). W 1960 objął stanowisko zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistant Chief of Air Staff). W 1965 uruchomił produkcję części zapasowych do samolotów. Przeszedł na emeryturę w 1967 ze stanowiska zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistant Chief of Air Staff) w randze Air Commodore (generała).
Jeszcze w 1966 został skierowany do pracy w renomowanym i prestiżowym Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), w 1967 został jego komendantem. Kierował przygotowaniem programu rakietowego i kosmicznego (satelity) oraz pakistańskich astronautów. Blisko współpracował z Abdusem Salamem, pakistańskim fizykiem teoretycznym, późniejszym noblistą. W Stanach Zjednoczonych przekonał kierownictwo NASA do szkolenia pakistańskich specjalistów rakietowych. Przy współpracy z Amerykanami stworzył projekt rakiet balistycznych krótkiego i średniego zasięgu, w tym pierwszych pakistańskich rakiet typu „Rehbar-1”[6]. Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego[7] i orbitalnych lotów bezzałogowych. W SUPARCO stworzył szkołę kształcącą inżynierów astronautyki.
Za wkład w rozwój pakistańskiego lotnictwa i programu rakietowych pocisków balistycznych[7] otrzymał wiele odznaczeń, m.in. ordery: Sitara i Pakistan (Gwiazdę Pakistanu, 1965), Tamgha i Pakistan (Medal Pakistanu, 1967), Sitara i Khidmat (Gwiazdę służby cywilnej, 1967), Sitara e Quaid e Azam (Gwiazdę Wielkiego Przywódcy, 1971). Promował też walkę z narkotykami[8].
W późniejszych latach jego sprawność ruchowa została znacznie ograniczona ze względu na uraz kręgosłupa, który prawdopodobnie był skutkiem wypadku motocyklowego, któremu uległ jeszcze w czasie studiów[8]. Zofia Turowicz przestała pracować w 1970, aby zająć się chorym mężem[3].
Władysław Turowicz zmarł 8 stycznia 1980 wskutek wypadku samochodowego, w którym ucierpiał także jego kierowca. Pochowano go na cmentarzu chrześcijańskim Gora Qabristan w Karaczi. 14 sierpnia 2006 (w dniu Święta Niepodległości Pakistanu oraz w przeddzień Dnia Wojska Polskiego) odsłonięto pomnik generała Władysława Turowicza w sali głównej Muzeum Pakistańskich Sił Powietrznych w Karaczi upamiętniający jego zasługi dla PAF[7]. Inny pomnik stoi w SUPARCO w Lahore.
Czworo dzieci Turowiczów otrzymało wykształcenie w szkołach w Karaczi i Wielkiej Brytanii. Syn jest naukowcem w SUPARCO.
W IPN odnaleziono zapisy SB dotyczące generała i jego żony. Dokumentacja sporządzona przez Departament I MSW (wywiad) ma nr OCH-002349/70[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 174.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 584.
- ↑ a b c Ishrat Hyatt: A woman full of spirit and brave heart. The News International, November 11, 2008. [dostęp 2015-08-16]. (ang.).
- ↑ a b Anna T. Pietraszek: Chwała polskich orląt większa niż Himalaje. Radio Maryja, 11 listopada 2011. [dostęp 2015-09-09].
- ↑ Karachi: Cemetery renovated. Dawn, 09-10-2005. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).
- ↑ a b The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).
- ↑ a b c Mateusz Biskup: Z RAF do RPAF – polscy lotnicy na niebie Pakistanu. Blog Biszopa, 16.11.2010. [dostęp 2015-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ a b Ishrat Hyatt: Documentary on the services of Air Commodore W. Turowicz completed. The News International, October 25, 2008. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ishrat Hyatt: Documentary on the services of Air Commodore W. Turowicz completed. The News International, October 25, 2008. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
- Ishrat Hyatt: A woman full of spirit and brave heart. The News International, November 11, 2008. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- City Secret – Hello Mr. Władysław Turowicz. The Karachi Walla, 2011-10-06. [dostęp 2013-02-03]. (ang.).