Wandalizm

Zniszczenie rzeczy
	KW z 1971
Ciężar gatunkowy	wykroczenie
Przepis	art. 124 k.w.
Kara	aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny
Strona podmiotowa	umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym
Odpowiedzialność od 15. roku życia	nie
Typ kwalifikowany	nie
Typ uprzywilejowany	ściganie na żądanie pokrzywdzonego,; karalne usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo,; możliwe orzeczenie obowiązku zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub przywrócenia stanu poprzedniego;
	Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Zniszczenie rzeczy
	KK z 1997
Ciężar gatunkowy	występek
Przepis	art. 288 k.k.
Kara	pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5
Strona podmiotowa	umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym
Odpowiedzialność od 15. roku życia	nie
Typ kwalifikowany	tak
Typ uprzywilejowany	ściganie na wniosek pokrzywdzonego
	Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Wandalizm – umyślne niszczenie bez wyraźnego powodu cudzego mienia, zwłaszcza publicznego^[1]^[2]. Termin etymologicznie wywodzi się od nazwy germańskiego plemienia – Wandalów^[a], którym przypisywano barbarzyńskie zniszczenie zdobytego Rzymu (w rzeczywistości nie zniszczyli oni miasta, a dokonali grabieży). W tym pejoratywnym znaczeniu, po raz pierwszy słowo wandalizm użyte zostało w XVIII-wiecznej Francji.

Niektóre wandalizmy mają podłoże kulturowe lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może np. stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa. Niekiedy (np. w Wikipedii) zachowanie kwalifikowane jest jako wandalizm w zależności od intencji autora^[b].

Wandalizm z reguły przynosi wymierne szkody, a z racji masowego występowania szkody te bywają znaczne i powodują ubożenie firm i społeczeństw. Wandalizm jako przestępstwo albo wykroczenie jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego i wykroczeń a jako masowe zachowanie patologiczne – kryminologii i psychologii społecznej. Definicja wandalizmu ma nieostry charakter: zniszczenie własności publicznej przez tłum pseudokibiców piłkarskich może być traktowane inaczej niż wybicie szyby w szkole przez uczniów; graffiti może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceniającego. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów, zniszczenie posągów Buddy przez talibów. Prawie zawsze efekt takiego postępowania nie jest trwały i po pewnym czasie pojawiają się czynniki dążące do przywrócenia stanu poprzedniego, co nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza w przypadku zabytków.

Ze względu na motywy i cel można wyróżnić^[kto?] następujące typy wandalizmu:

zaborczy (acquisitive) – niszczenie w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli (np. sieci trakcyjnych), kradzież papieru z toalet przenośnych itp.;
taktyczny (tactical) – zwracający uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie stołówki przez zbuntowanych więźniów, zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, zepsucie lampy, aby w ciemności móc dokonać włamania;
ideologiczny (ideological) – protest o charakterze politycznym, np. namalowanie antyrządowych haseł na murach;
mściwy (vindictive) – mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. zniszczenie przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada, zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie – w swoim mniemaniu – ukaranych uczniów;
zabawowy (play) – niszczenie dla zabawy (dominującym motywem jest nuda), np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych, wszelkiego rodzaju napisy (np. tagi);
złośliwy (malicious) – wyrażenie złości i frustracji, np. demolowanie mienia przez kibiców po przegranym meczu, niszczenie narzędzi przez zdenerwowanych robotników;
religijny (religious) – niszczenie obcych miejsc kultu oraz przedmiotów kultu, będący jednym z przejawów fanatyzmu.

Galeria edytuj

Uszkodzony samochód w Warszawie – przykład wandalizmu zaborczego
Zniszczony pomnik Zygmunta Berlinga w Warszawie – przykład wandalizmu ideologicznego
Graffiti w toalecie w Helsinkach – przykład wandalizmu zabawowego
Spalone skutery w Paryżu – przykład wandalizmu złośliwego

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

↑ Osoba dopuszczająca się wandalizmów określana jest współcześnie mianem „wandala” (l.mn. „wandale”), natomiast członkowie plemienia Wandalów to Wandalowie – nazwa własna odmieniająca się w języku polskim inaczej niż rzeczownik „wandal”.
↑ Porównaj zasadę Wikipedii, gdzie zdefiniowano wandalizm: Wikipedia:Wandalizm.

Przypisy edytuj

↑ wandal – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
↑ wandalizm – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).

[3] Osoba dopuszczająca się wandalizmów określana jest współcześnie mianem „wandala” (l.mn. „wandale”), natomiast członkowie plemienia Wandalów to Wandalowie – nazwa własna odmieniająca się w języku polskim inaczej niż rzeczownik „wandal”.

[4] Porównaj zasadę Wikipedii, gdzie zdefiniowano wandalizm: Wikipedia:Wandalizm.

[1] wandal – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).

[2] wandalizm – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).

[1]

[2]

[a]

[b]