Waplewo (wieś w powiecie olsztyńskim)
Waplewo (niem. Waplitz[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[5][6]. Do 1954 r. siedziba gminy Waplewo.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
166 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2020) |
613[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-015[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0484699 |
Położenie na mapie gminy Olsztynek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
 53°29′53″N 20°19′24″E/53,498056 20,323333[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1973–77 w gminie Szkotowo[7].
We wsi znajdują się m.in.: przystanek autobusowy, trzy sklepy, ośrodki wypoczynkowe, kościół rzymskokatolicki, prywatna elektrownia wodna, przystanek kolejowy (3 km od centrum wsi). We wsi zaczyna się szlak kajakowy rzeką Marózką, w okolicy są lasy i jeziora. Dawniej znajdowały się tu ośrodek zdrowia, apteka i bar.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0484707 | Ruda Waplewska | część wsi |
Historia edytuj
Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z 1384 roku. Do Towarzystwa Jaszczurczego należał także Lambert z Waplewa (obok rycerza Ludwika Mateski i Dytrycha z Osińska)[8]. Dobra waplewskie były wymieniane w 1467 w akcie jednego z komturów krzyżackich, który zatwierdzał chorążemu ciechanowskiemu Jakubowi Gołyńskiemu kupno 56 włók ziemi[9]. W wiekach XV i XVI Waplewo należało do rodzin Golińskich i Szymanowskich. Kościół katolicki wybudowano przed 1525 rokiem. Od 1612 roku w Waplewie mieściła się parafia ewangelicka. W XVII stuleciu przeszło w posiadanie rodu Finck von Finckenstein. Szkoła wiejska powstała na początku XVIII wieku. W 1818 r. we wsi i majątku ziemskim było 20 domów ze 169 mieszkańcami. W końcu XIX wieku rozwinęła się w Waplewie hodowla owiec. W 1870 roku drewniany budynek kościoła rozebrano, a w 1872 r. wzniesiono nowy, murowany. W 1902 roku pożar zniszczył drewniany budynek szkoły; w jej miejscu w ciągu dwóch lat powstała murowana, piętrowa.
Bitwa pod Waplewem edytuj
28 sierpnia 1914 roku między Waplewem a jeziorem Mielno doszło do zaciętej bitwy między wojskami rosyjskimi (15 Korpus Armijny), którymi dowodził gen. Nikołaj Martos, i niemieckimi (41 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego) pod dowództwem gen. Leo Sontaga. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Rosjan. Poległych żołnierzy pochowano na pobliskim cmentarzu wojennym (spoczywa tam 426 niemieckich i 206 rosyjskich żołnierzy).
W 1933 r.[10] w miejscowości mieszkało 547 osób, a w 1939 r.[11] – 519 osób[12]. We wsi były wtedy poczta, karczma dworska, gorzelnia, szkoła, kościół ewangelicki, sklep. Gospodarowało kilkunastu rolników, jednak większość ludzi trudniła się pracą w dużym majątku ziemskim, leżącym po drugiej stronie Marózki.
Podczas drugiej wojny światowej w Waplewie pracowało wielu jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Polaków (Stalag I B). Po wojnie większość Mazurów wyjechała, a na ich miejsce osiedliła się ludność napływowa z różnych regionów Polski. Majątek ziemski wszedł w skład PGR.
12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Waplewo[4].
W 1995 roku, dzięki skutecznym działaniom poseł Ireny Petryny, oddano do użytku nową szkołę. W 1997 roku Waplewo liczyło 776 mieszkańców. W 2005 r. we wsi mieszkały 752 osoby.
Zabytki edytuj
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[13]:
- eklektyczny kościół rzymskokatolicki (dawniej ewangelicki) pw. św. Stanisława z 1872 roku, z wąską wieżą; został wybudowany na pozostałościach wcześniejszej, gotyckiej świątyni[14]
- cmentarz wojenny z I wojny światowej
Inne zabytki:
- pozostałości cmentarza ewangelickiego z drugiej połowy XIX wieku, położonego 200 m na południe od miejscowości, przy polnej drodze
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144115
- ↑ Ludność Gminy Olsztynek na dzień 26.10.2020. olsztynek.pl. [dostęp 2021-01-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1324 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11
- ↑ Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, str. 175
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 215
- ↑ Stan na 16 czerwca.
- ↑ Stan na 17 maja.
- ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode. 2006. [dostęp 2013-05-01]. (niem.).
- ↑ Ewa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2013 r. – woj. warmińsko-mazurskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-04-05. s. 161. [dostęp 2013-05-01]. (pol.).
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 236
Bibliografia edytuj
- T. Darmochwał, M. J. Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 28
- Bogumił Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina, Tadeusz Kufel, Olsztynek: Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, 2007, s. 223, ISBN 978-83-89151-31-5, OCLC 176950977.
- Waplewo, Krzysztof Miller (2011)
Linki zewnętrzne edytuj
- TANNENBERG 1914 cz. IV - Masakra we mgle/Bitwa pod Waplewem na youtube.com