Wdzięk (literatura)

Wdzięk - właściwość dzieła literackiego, dzieła sztuki uważana przez pewne teorie estetyczne za konieczny warunek jego piękna, albo też za czynnik wobec piękna nadrzędny.

Pełna rokokowego wdzięku porcelanowa tancerka (1755)

Kategoria estetyczna

Kategoria wdzięku znana była w estetyce antycznej. Odpowiadał jej grecki termin charis i łaciński venustas. Była szczególnie ceniona od czasów renesansu. Dużą rolę grała w poglądach teoretyków renesansu, takich jak np. G. Pico, P. Bembo, B. Castiglione, natomiast dla przedstawicieli rokoka i préciosité stała się podstawowym kryterium wartości sztuki. Wdzięk określany był jako przeciwieństwo sztuczności, jako wynik umiejętnego ukrycia wysiłku twórczego, odrzucania sztywnych reguł i osiągnięcia efektu lekkości i swobody dzieła. Utożsamiany był niekiedy z bogactwem i ozdobnością utworu, częściej zaś traktowany jako właściwość, której istoty nie da się bliżej określić (je ne sais quoi), o której sądzić można wyłącznie na podstawie smaku.

Zasadnicze cechy

• naturalność połączona z artyzmem
• przeciwieństwo sztuczności
• lekkość stylu
• bogactwo i ozdobność utworu
• ukrycie wysiłku twórczego
• przedstawianie uczuć łagodnych, spokojnych stanów psychicznych, harmonijnych obrazów.

Bibliografia

• Stanisław Sierotwiński: Słownik terminów literackich: Teoria i nauki pomocnicze literatury. Wyd. 3. Wrocław: Ossolineum, 1970, s. 349.
• Janusz Sławiński: Słownik terminów literackich. Wyd. 2. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 560.