Wełnianka delikatna

Wełnianka delikatna
	; Wełnianka delikatna (po prawej)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	wełnianka
Gatunek	wełnianka delikatna
	Nazwa systematyczna
	Eriophorum gracile Koch.; Catal. Bot. 2(Add.): 259 1799
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wełnianka delikatna^[4] (Eriophorum gracile) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) (turzycowatych).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje wokółbiegunowo w Ameryce Północnej, w Azji i Europie. Przez Polskę przebiega południowa granica jego zasięgu. Współcześnie występuje tylko na Pomorzu Zachodnim, Pojezierzu Mazurskim, w okolicach Augustowa, w Biebrzańskim Parku Narodowym i na Polesiu Zachodnim. W Karpatach potwierdzone zostało występowanie tylko na trzech stanowiskach w Kotlinie Nowotarskiej (Puścizna Wielka, Puścizna Rękowiańska i torfowisko w okolicach Chyżnego). Dawniej liczba stanowisk w całym kraju wynosiła około 100, ale obecnie na większości z tych stanowisk gatunek ten już wyginął. Wyginął m.in. na Pomorzu Wschodnim, Śląsku, ziemi lubuskiej i w Wielkopolsce^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój: Bylina tworząca luźne darnie za sprawą płożących się rozłogów^[6].
Łodyga: Wzniesiona, o niezbyt wyraźnym trójkątnym przekroju, o wysokości od 10 do 30 (50)cm^[6].
Liście: Rynienkowate o szerokości od 1 do 2 mm. Liście łodygowe z luźnymi pochwami i krótkim języczkiem^[6].
Kwiat: Zebrane w 3–4 jajowate kwiatostany o długości 10 mm, zebrane na szczycie łodygi w niewielką rozrzutkę. Szypułki kłosów są szorstkie, u nasady z liściowatymi podsadkami. Kwiaty wyrastają w kątach przysadek. Okwiat złożony z licznych włosków, wydłużających się podczas owocowania, tworzących wówczas biały wełnisty pióropusz. Kwiaty obupłciowe. Pręciki 3, słupek pojedynczy z trzema znamionami^[6].
Owoce: Trójgraniasty orzeszek, opadający wraz z pękiem wełnistych włosków z okwiatu^[6].
Gatunki podobne: Wełnianka wąskolistna (Eriophorum angustifolium) – w Polsce znacznie częściej spotykana^[5]. Odróżnia się gładkimi szypułkami kłosów, szerszymi liśćmi (2–4 mm) i ostrymi, 1-nerwowymi przysadkami^[7].

Biologia i ekologia edytuj

Geofit lub hydrofit. Kwiaty zapylane przez wiatr, ale na obserwowanych stanowiskach rozmnaża się głównie wegetatywnie przez rozłogi. Rośliny, zwykle nieliczne na poszczególnych stanowiskach, rosną na torfowiskach przejściowych i silnie podtopionych obrzeżach torfowisk wysokich, najczęściej na podłożu węglanowym^[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Caricion lasiocarpae^[8]. Liczba chromosomów 2n = 60, 76^[5].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin^[9]. Został umieszczony w Polskiej czerwonej księdze roślin^[10] w kategorii CR (krytycznie zagrożony). Na polskiej czerwonej liście posiada kategorię EN (zagrożony)^[11].

Głównymi czynnikami zagrożenia jest osuszanie siedlisk oraz ich zarastanie przez drzewa i krzewy^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-17] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-23].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 77, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 83-7073-444-8.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-17] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-23].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 77, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[C-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 83-7073-444-8.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]