Wiązów

miasto w województwie dolnośląskim

Wiązów (łac. Vansovia, niem. Wansen) – miasto leżące na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, nad Oławą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wiązów. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2] (809. miejsce w kraju).

Wiązów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Wiązowie (2011)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

strzeliński

Gmina

Wiązów

Prawa miejskie

1252

Burmistrz

Jerzy Krochmalny

Powierzchnia

9,16[1] km²

Wysokość

141 – 161[potrzebny przypis] m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


2280[2]
248,9[2] os./km²

Strefa numeracyjna

+48 71

Kod pocztowy

57-100 oraz 57-120

Tablice rejestracyjne

DST

Położenie na mapie gminy Wiązów
Mapa konturowa gminy Wiązów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wiązów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Wiązów”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wiązów”
Położenie na mapie powiatu strzelińskiego
Mapa konturowa powiatu strzelińskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Wiązów”
Ziemia50°48′55″N 17°12′13″E/50,815278 17,203611
TERC (TERYT)

0217054

SIMC

0987437

Urząd miejski
pl. Wolności 37
57-120 Wiązów
Strona internetowa

Nazwa edytuj

Znaczenie nazwy miejscowości nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją od polskiej nazwy oznaczającej drzewo „wiąz[3], a druga od zwierzęcia „wąż[4]. Obie przytacza śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu we fragmentach – „von wiąz – Ulme (...) auch von wąż – die Schlange (...)[4].

Podaje on także trzy nazwy: dwie polskie „Wiąz”, „Więzów” oraz niemiecką „Wansen”. Cytuje również szereg nazw zanotowanych w średniowiecznych, łacińskich dokumentach: 1155 Venzovici oraz Wenzouici, 1227 Wanzow, 1483 Wanzaw[4]. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1285 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza gdzie zanotowano ją w zlatynizowanej, staropolskiej formie – „Wansow[5] W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Wansena[6].

Podobne pochodzenie nazwy podaje również Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości Wanzow podając jej znaczenie „Ulmen oder Rusterort” – „miejscowość wiązu, brzostu[3]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą łacińską Vansovia oraz nazwą zgermanizowaną Wansen[7].

Historia edytuj

W trakcie archeologicznych badań ratowniczych na rynku w Wiązowie natrafiono na ślady niewielkiego cmentarzyska z wczesnego okresu kultury lateńskiej[8]. Pierwsze wzmianki o Wiązowie pochodzą z roku 1155, była to wtedy wieś należąca do kapituły wrocławskiej[9]. Prawa miejskie w nowej lokacji[10] otrzymał w roku 1252 z nadania księcia Henryka III Białego[9]. W 1337 r. książę śląski Bolko podarował królowi czeskiemu Janowi miasto Wiązów w powiecie oławskim, a w akcie darowizny wspomniano zamieszkujących tam Żydów. W roku 1353 pojawia się informacja o pobycie w mieście niejakiej Racheli. Miasto było położone na lokalnym szlaku handlowym ze Strzelina do Brzegu, od roku 1352 było pod panowaniem czeskim, a od 1742 pod pruskim[9]. W 1910 r. Wiązów otrzymał połączenie kolejowe z Brzegiem. W 1933, a więc w roku dojścia do władzy Adolfa Hitlera, społeczność żydowska miasta liczyła 9 osób i podlegała gminie synagogalnej w Oławie[11].

14 lutego 1945 r. zajęty przez wojska 52 armii I Frontu Ukraińskiego[12] i przyłączony do Polski. Zniszczony w ok. 30%. Jego dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

W roku 1997 została uruchomiona nowoczesna oczyszczalnia ścieków zrealizowana na podstawie najnowocześniejszych opracowań Politechniki Wrocławskiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 2327 mieszkańców[13]. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2].

Położenie edytuj

Główną rzeką miasta jest Oława. Inne, mniejsze cieki wodne to Babica, Łękawka i Młynówka – wszystkie uchodzące do Oławy na terenie miasta.

 
Młyn wodny na odnodze rzeki Oława należący niegdyś do dóbr biskupich

Zabytki edytuj

 
Rynek w Wiązowie

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:

  • miasto
  • Kościół pw. św. Mikołaja, z XIII w., przebudowany w XV w., XVIII w., i w l. 1914–1917
  • wieża ratusza, z lat 1574–1585
  • budynki prepozytury dóbr biskupich, ul. Biskupicka 3 i 3a, z pierwszej połowy XVIII w.:
    • dom zarządcy
    • budynek mieszkalno-gospodarczy.

inne zabytki:

  • ratusz z 1840 r.
  • kościół ewangelicki z lat 1845–1847, po 1945 r. zrujnowany i wyburzony.

Demografia edytuj

Dane z 31 grudnia 2013[13]

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2327 100 1 216 52,2 1 111 47,8
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
254 133 121

Piramida wieku mieszkańców Wiązowa w 2014 roku[15].

 

Transport edytuj

 
Wiązów (stacja kolejowa)

Główną drogą kołową jest przebiegająca przez miasto droga krajowa nr 39. Przebiega tędy również nieczynna obecnie linia kolejowa nr 304 ze stacją kolejową Wiązów.

Wiązów w kulturze edytuj

Niektóre sceny seriali Warto kochać (2005–2006) oraz Rajskie klimaty (2009) były realizowane w Wiązowie.

Religia edytuj

Przypisy edytuj

  1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. a b c d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  3. a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).
  4. a b c Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 180.
  5. Grünhagen 1870 ↓, s. 219.
  6. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.
  7. Knie 1830 ↓, s. 1056.
  8. Przemysław Dulęba, Groby kultury lateńskiej z Wiązowa na Dolnym Śląsku, „Archeologia Polski”, 2021 (6), s. 93-117, ISSN 0003-8180.
  9. a b c Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 389. ISBN 83-213-4366-X.
  10. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 98
  11. Historia społeczności – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2017-11-22].
  12. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803
  13. a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII
  14. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 150. [dostęp 2012-10-02].
  15. Wiązów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Bibliografia edytuj

  • Józef Pilch, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077.

Linki zewnętrzne edytuj