Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Przegląd zagadnień z zakresu wspinaczki
Indeks:
A – B – C – D – E – F – G – H – I – J – K – L – Ł – M – N – O – Ó – P – R – S – Ś – T – U – W – Y – Z – Ż
A edytuj
- A0-A5+ – skala trudności dróg skalnych w technice hakowej
- abałakow – sposób założenia punktu asekuracyjnego poprzez przełożenie pętli przez wydrążenie w lodzie (od nazwiska rosyjskiego alpinisty Witalija Abałakowa)
- AF – zobacz all-free
- aklimatyzacja – proces przystosowywania się organizmu do trudnych warunków, we wspinaczce najczęściej do zmniejszonej ilości tlenu w powietrzu na dużych wysokościach
- all-free (w jęz. ang. wszystko wolne) – sposób przejścia drogi wspinaczkowej
- altimetr – zobacz wysokościomierz
- alpinizm
- asekuracja – zespół działań mających na celu zabezpieczenie przed skutkami potencjalnego odpadnięcia
- azerowanie – technika wspinaczki (od A0 – najniższego stopnia trudności w technice hakowej)
B edytuj
- bloker – węzeł stosowany m.in. do autoasekuracji podczas zjazdu na linie
- bong – rodzaj haka
- bouldering
- buty wspinaczkowe
C edytuj
- campus – przyrząd służący do treningu wspinaczkowego, składający się z szeregu poziomych listewek
- Camalot – rodzaj frienda (opatentowany wzór firmy Black Diamond)
- choroba wysokościowa
- chwyt – fragment rzeźby terenu, którego wspinacz chwyta się ręką
- chwytotablica – przyrząd służący do treningu wspinaczkowego, składający się z szeregu chwytów różnego typu i rozmiaru
- czekan
- czekan turystyczny
- czekan wspinaczkowy
- czekanomłotek
- czwórka – technika wspinaczkowa
D edytuj
- deadman (ang. nieboszczyk) – zobacz kotwiczka śnieżna
- deterioracja
- direttissima (wł. droga kropli wody) – określenie drogi wspinaczkowej poprowadzonej możliwie blisko linii spadku wierzchołka
- droga wspinaczkowa
- dulfer – technika wspinaczkowa używana do pokonywania rys (od nazwiska niemieckiego wspinacza Hansa Dülfera)
- dziabka – potocznie: czekan wspinaczkowy
- dziewiątka (węzeł) – węzeł
- dziewiątka (wspinaczka) – technika wspinaczkowa
E edytuj
- egipcjanin – technika wspinaczkowa używana do pokonywania miejsc przewieszonych polegająca na uniesieniu jednej stopy powyżej kolana w celu uzyskania lepszego ułożenia ciała
- ekspozycja – wrażenie dużej wysokości nad ziemią, otwartość formacji skalnej
- ekspres – dwa karabinki spięte taśmą
- ekstraktor – zobacz jebadełko
F edytuj
- ferrata – zobacz via ferrata
- fifka – rodzaj haka
- flash (w jęz. ang. błysk światła) – sposób przejścia drogi wspinaczkowej za pierwszym podejściem, bez odpadnięcia i bez obciążania przelotów, jednak z wcześniejszą znajomości drogi lub jej schematu
- folia NRC
- friend – mimośrodowy przyrząd służący do zakładania punktów asekuracyjnych w szczelinach o różnej szerokości
G edytuj
- garda (węzeł) – samozaciskowy węzeł stosowany m.in. do podchodzenia na linie
- giełgaczka
- główka skowronka – węzeł stosowany m.in. do wiązania taśmy do karabinka
- GPS (ang. Global Positioning System) – system służący do określania współrzędnych geograficznych i wysokości za pomocą satelity, potocznie: przyrząd służący do nawigacji za pomocą systemu GPS
- grań – krawędź utworzona przez stykające się zbocza górskie
- Grigri – samozaciskowy przyrząd asekuracyjno-zjazdowy (opatentowany wzór firmy Petzl)
- gzyms – forma ukształtowania terenu
H edytuj
- hak
- hakówka – wspinaczka techniką sztucznych ułatwień
- harszle
- heks – rodzaj sześcioramiennej kostki
- HMS (niem. Halb Mastwurf Sicherung) – zobacz półwyblinka, również dla określenia karabinka o kształcie ułatwiającym asekurowanie za pomocą półwyblinki
I edytuj
- igła skalna – forma ukształtowania terenu
J edytuj
- jama śnieżna – rodzaj schronienia stosowany w sytuacjach awaryjnych
- jebadełko – urządzenie służące do osadzania i wyjmowania kostek i innych przyrządów
- jumar – urządzenie samozaciskowe służące do szybkiego poruszania się z użyciem liny poręczowej
- jumarowanie – technika wspinaczki z użyciem jumara
K edytuj
- kant – forma ukształtowania terenu skalnego
- karabinek – metalowy pierścień używany m.in. do łączenia pętli, lin oraz punktów asekuracyjnych
- kask wspinaczkowy
- Karta Taternika – dokument wydawany przez PZA osobom które ukończyły kurs taternicki
- Karta Wspinacza – dokument wydawany przez PZA osobom które ukończyły kurs wspinaczkowy
- klucz do kości – zobacz jebadełko
- kubek – rodzaj przyrządu asekuracyjnego
- klinowanie – technika wspinaczkowa używana do pokonywania szczelin
- klucz zjazdowy – technika zjazdu bez użycia przyrządu zjazdowego a jedynie poprzez oplecenie ciała liną
- kluczka – węzeł stosowany m.in. do łączenia lin o zbliżonej średnicy lub zabezpieczania końcówek lin
- komin – pionowa formacja skalna posiadająca formę zagłębienia ograniczonego ścianami skalnymi
- komora hiperbaryczna – nadmuchiwany worek służący do leczenia m.in. choroby wysokościowej poprzez utrzymywanie chorego w warunkach wyższego ciśnienia atmosferycznego
- kompas
- kontrfifka – rodzaj haka
- kostka
- kotwiczka śnieżna – metalowa płytka służąca do założenia stanowiska asekuracyjnego w terenie pokrytym śniegiem
- krawat – zobacz główka skowronka
- krawędź – forma ukształtowania terenu
- kurs taternicki
- kurs skałkowy
L edytuj
Ł edytuj
- ławeczka
- łącznik – pętla w uprzęży wspinaczkowej służąca do wpięcia przyrządu asekuracyjnego lub zjazdowego
M edytuj
- magnezja – proszek używany do osuszania dłoni w czasie wspinaczki
- małpa – zobacz jumar
- małpowanie – zobacz jumarowanie
- mata boulderowa
- motyl alpejski – węzeł stosowany m.in. do dopinania się do liny asekuracyjnej
N edytuj
- nachwyt
- namiot ścianowy – rodzaj namiotu umożliwiającego biwakowanie na ścianie
- NRC – zobacz folia NRC
- nyża – forma ukształtowania terenu
O edytuj
- odpadnięcie
- odzyskiwanie sprzętu wspinaczkowego – techniki służące do odzyskiwania z drogi wspinaczkowej sprzętu takiego jak: liny, friendy czy śruby lodowe po ich użyciu
- okap – forma ukształtowania terenu
- on-sight (w jęz. ang. od razu) – sposób przejścia drogi wspinaczkowej za pierwszym podejściem, bez wcześniejszej znajomości drogi, bez odpadnięcia i bez obciążania przelotów
- OS – zobacz on-sight
- ostaniec
- overboty – ochraniacze zakładane na buty przeciwdziałające zamoczeniu oraz dostaniu się wody lub śniegu górą buta; w odróżnieniu od stuptutów okrywają całość buta
Ó edytuj
- ósemka (przyrząd asekuracyjno-zjazdowy)
- ósemka (węzeł) – węzeł stosowany m.in. zabezpieczania końcówek lin
P edytuj
- Pantera Śnieżna – rosyjskie wyróżnienie alpinistyczne
- perć – górska ścieżka, często poprowadzona granią jak np. Orla Perć
- Pieps – system wspomagający wyszukiwanie zasypanych przez lawiny
- płachta biwakowa – rodzaj schronienia stosowany w sytuacjach awaryjnych
- płytka hamująca
- PP – zobacz pink-point
- pink-point (w jęz. ang. różowy punkt) – sposób przejścia drogi wspinaczkowej
- płytka Stichta – rodzaj przyrządu asekuracyjnego
- podchwyt
- podwójna ósemka – węzeł stosowany m.in. do łączenia liny do uprzęży wspinaczkowej
- połanieta – zobacz jumar
- poręczówka – zobacz lina poręczowa
- portaledge – zobacz namiot ścianowy
- półwyblinka – węzeł stosowany m.in. do zjazdu lub asekuracji bez użycia przyrządu asekuracyjnego
- prace wysokościowe – zobacz alpinizm przemysłowy
- prowadzenie – zobacz wspinaczka z dolną asekuracją
- prusik – węzeł stosowany m.in. do autoasekuracji podczas zjazdu na linie
- przeciwwaga – technika wspinaczkowa używana do pokonywania miejsc przewieszonych
- przerysa
- przewieszka – forma ukształtowania terenu
- przyrząd asekuracyjny
- przyrząd zaciskowy
- przyrząd zjazdowy
- PZA (Polski Związek Alpinizmu) – organizacja skupiająca kluby górskie i wspinaczkowe w Polsce
R edytuj
- rajbung – technika wspinaczki z użyciem tarcia, stosowana w miękkich skałach takich jak np. piaskowiec
- raki – metalowe kolce na ramie mocowane do butów dla ułatwienia poruszania się w terenie śnieżno-lodowym
- raki automatyczne – raki mocowane do butów za pomocą specjalnego zatrzasku
- raki paskowe – raki mocowane do butów za pomocą pasków
- raki półautomatyczne
- rakiety śnieżne
- Recco – system wspomagający wyszukiwanie zasypanych przez lawiny (opatentowany znak handlowy)
- red-point (w jęz. ang. czerwony punkt) – sposób przejścia drogi wspinaczkowej
- repsznur – cienka lina używana pomocniczo do łączenia sprzętu wspinaczkowego
- Reverso – rodzaj przyrządu asekuracyjnego (opatentowany wzór firmy Petzl)
- ring
- RK – zobacz rot kreis
- rot kreis (w jęz. niem. czerwony krzyż) – zobacz yo-yo
- RP – zobacz red-point
- RURP – rodzaj haka
- rysa – forma ukształtowania terenu
S edytuj
- serak – bryła lodu tworząca się w wyniku pękania lodowca
- skala trudności dróg skalnych
- skałoplan – schemat drogi wspinaczkowej
- skorupy – rodzaj butów używanych w turystyce wysokogórskiej
- siła graniczna
- sonda lawinowa
- spit
- stanowisko asekuracyjne
- stopień – fragment rzeżby terenu, na którym wspinacz staje nogą
- stopnie zagrożenia lawinowego
- strzał – dynamiczny ruch ręką lub całym ciałem do chwytu
- stuptuty – ochraniacze zakładane na buty przeciwdziałające zamoczeniu oraz dostaniu się wody lub śniegu górą buta; w odróżnieniu od overbotów okrywają tylko górną część buta
- styl wspinaczki
- styl alpejski
- styl oblężniczy
- styl wyprawowy – zobacz styl oblężniczy
- supeł – zobacz węzeł zwykły
- szabla śnieżna – metalowa tuleja lub kształtownik służąca do założenia stanowiska asekuracyjnego w terenie pokrytym śniegiem
- szczelina – forma ukształtowania terenu
- szpej – potocznie: sprzęt wspinaczkowy
- szpejarka – pętla przy uprzęży wspinaczkowej lub osobny przyrząd służący do noszenia sprzętu wspinaczkowego
Ś edytuj
- śruba do traw – metalowy wkręt z zewnętrznym gwintem umożliwiającym osadzenie w zmrożonej kępie trawy w celu uzyskania punktu asekuracyjnego
- śruba lodowa – metalowa tuleja z zewnętrznym gwintem umożliwiającym osadzenie w lodzie w celu uzyskania punktu asekuracyjnego
T edytuj
- Tibloc – niewielki przyrząd zaciskowy używany w sytuacjach awaryjnych np. do wychodzenia ze szczelin lodowcowych (opatentowany wzór firmy Petzl)
- TR (od jęz. ang. top rope) – zobacz wspinaczka z górną asekuracją
- trawers
- Tri-cam – rodzaj frienda o trzech krzywkach
- tuber – zobacz kubek
- turnia – wybitny szczyt lub skałka o ostrych, stromych lub nawet pionowych ścianach
- tyrolka
U edytuj
- ucho skalne – forma ukształtowania terenu
- UIAA (Międzynarodowa Federacja Związków Alpinistycznych) – największa federacja krajowych związków alpinistycznych
- uprząż wspinaczkowa
V edytuj
- via ferrata – droga wspinaczkowa ubezpieczona dla celów autoasekuracji liną stalową lub łańcuchem
Y edytuj
- yo-yo – sposób przejścia drogi wspinaczkowej
W edytuj
- wędka – zobacz wspinaczka z górną asekuracją
- węzeł
- węzeł Baumgartnera – zobacz półwyblinka
- węzeł flagowy – węzeł stosowany m.in. do blokowania przyrządu asekuracyjnego
- węzeł płaski – węzeł stosowany m.in. do łączenia lin o zbliżonych średnicach
- węzeł podwójny zderzakowy – węzeł stosowany m.in. do łączenia lin o różnych średnicach
- węzeł podwójny zwykły – węzeł używany jako stoper (węzeł) zabezpieczający węzeł główny
- węzeł Prusika – zobacz prusik
- węzeł skrajny tatrzański – węzeł stosowany m.in. do awaryjnego wiązania się do liny bez uprzęży wspinaczkowej (nie zaciska się pod obciążeniem)
- węzeł ratowniczy – zobacz węzeł skrajny tatrzański
- węzeł zwykły – najprostszy węzeł używany jako stoper (węzeł) zabezpieczający węzeł główny
- wibram – rodzaj gumy stosowanej do produkcji podeszw butów górskich
- wpinka – wpięcie liny do ekspresu
- wspinaczka
- wspinaczka bez asekuracji
- wspinaczka klasyczna
- wspinaczka sportowa
- wspinaczka z auto-asekuracją
- wspinaczka z dolną asekuracją
- wspinaczka z górną asekuracją
- współczynnik odpadnięcia
- wyblinka – węzeł stosowany m.in. do mocowania liny do stanowiska asekuracyjnego
- wyciąg – odległość między dwoma stanowiskami asekuracyjnymi
- wycof
- wysokościomierz – przyrząd służący do pomiaru wysokości – zazwyczaj za pomocą pomiaru ciśnienia atmosferycznego
Z edytuj
- zachód – półka skalna biegnąca wzdłuż ściany, często umożliwia bezpieczny wycof
- zacięcie – wklęsła formacja skalna na styku dwóch ścian
- zapieraczka – technika wspinaczkowa używana do pokonywania kominów
- załupa – poziomy komin lub zacięcie
- ząb skalny – forma ukształtowania terenu skalnego
- zjazd – opuszczanie się na linie
- Złoty Czekan – prestiżowa nagroda przyznawana za wybitne osiągnięcia w alpinizmie
- zwornik – szczyt do którego dochodzą trzy granie
Ż edytuj
Bibliografia edytuj
- Craig Luebben: Wspinaczka w skale. tłumaczenie: Tomasz Kliś. Łódź: "Galaktyka", 2006. ISBN 83-89896-51-6.
- Allen Fyffe, Iain Peter: Podręcznik wspinaczki. Łódź: "Galaktyka", 2003. ISBN 83-87914-09-6.
- Józef Nyka, Alpinizm. Wszystko o ..., Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa, 1976
- Malcolm Creasey, Szkoła wspinania, National Geographic, Warszawa, 2003, ISBN 83-89019-23-X
- Wacław Sonelski, W skale. Zasady alpinizmu, Almapress, 1990
- Krzysztof Treter, Wspinaczka skalna, Pascal, 2005, ISBN 83-7304-448-5