Wikipedia

William Friedkin

reżyser amerykański

William David Friedkin (ur. 29 sierpnia 1935 w Chicago, zm. 7 sierpnia 2023 w Los Angeles[1]) – amerykański reżyser, producent filmowy i scenarzysta, ściśle utożsamiany z ruchem „Nowe Hollywood” lat 70. XX wieku[2][3].

William Friedkin
Ilustracja
William Friedkin (2017)
Imię i nazwisko przy narodzeniu

William David Friedkin

Data i miejsce urodzenia

29 sierpnia 1935
Chicago

Data i miejsce śmierci

7 sierpnia 2023
Los Angeles

Zawód

reżyser
producent filmowy
scenarzysta

Współmałżonek

Jeanne Moreau
(1977–1979; rozwód)
Lesley-Anne Down
(1982–1985; rozwód)
Kelly Lange
(1987–1990: rozwód)
Sherry Lansing
(1991–2023; jego śmierć)

Lata aktywności

1962–2023

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozpoczynając karierę od filmów dokumentalnych na początku lat 60. XX wieku, wyreżyserował dreszczowiec kryminalny Francuski łącznik (1971), który zdobył pięć Oscarów, w tym za najlepszy film, najlepszy scenariusz adaptowany i najlepszą reżyserię, oraz horror o zjawiskach nadprzyrodzonych Egzorcysta (1973), za który otrzymał Złoty Glob dla najlepszego reżysera i nominację do Oscara dla najlepszego reżysera[4].

14 sierpnia 1997 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6925 Hollywood Boulevard[5][6].

Życiorys edytuj

Wczesne lata edytuj

Urodził się w Chicago[7] w stanie Illinois. W 1953 ukończył Senn High School[8], gdzie nie był zbyt dobrym uczniem, ale grał w koszykówkę na tyle dobrze, że mógł rozważyć przejście na zawodowstwo[9]. Jednak chciał zmienić ścieżkę kariery na dziennikarstwo[9]. Jako nastolatek zaczął chodzić do kina, gdzie oglądał m.in. Widmo, Cenę strachu i Psychozę. W 1960, w wieku 25 lat po obejrzeniu Obywatela Kane’a Orsona Wellesa, podjął decyzję o karierze filmowca[8].

Kariera edytuj

 
William Friedkin (1971)

Początkowo reżyserował na potrzeby telewizji. W 1962 zrealizował telewizyjny film dokumentalny The People vs. Paul Crump o więźniu Paulu Crumpie, który siedział w celi śmierci za rozbój i morderstwo, a zyskał międzynarodowy rozgłos i został zwolniony warunkowo po napisaniu powieści Burn, Killer, Burn[10]. W 1965 był reżyserem jednego z odcinków serialu NBC Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) – pt. „Off Season”, sygnowanego przez Alfreda Hitchcocka[11]. W 1967 zadebiutował w kinie komedią Dobre czasy (Good Times) z udziałem Sonny’ego Bono i Cher[12]. Jego najgłośniejsze dzieła powstały w pierwszej połowie lat 70. W 1971 nakręcił obsypanego Oscarami Francuskiego łącznika (sam otrzymał statuetkę dla najlepszego reżysera), a w 1973 powstał Egzorcysta, jeden z najlepszych horrorów w historii kina[13]. Żaden z jego kolejnych filmów nie dorównał klasą wymienionym arcydziełom[13].

W 1981 na Broadwayu reżyserował spektakl Duet dla jednego[14] z udziałem Anne Bancroft i Maxa von Sydowa.

Jego dramat kryminalny Zadanie specjalne (1980) z Alem Pacino po premierze został źle przyjęty przez krytyków i zdobył dwie nominacje do Złotej Maliny: dla najgorszego reżysera i najgorszego scenariusza[12]. Produkcja wywołała kontrowersje wśród protestujących na rzecz praw gejów[12]. Kolejne realizacje to: Żyć i umrzeć w Los Angeles (1985), Jade (1995)[15], Regulamin zabijania (2000) i Zabójczy Joe (Killer Joe, 2011) z Matthew McConaugheyem i Giną Gershon[16].

Zmarł 7 sierpnia 2023 w swoim domu w Bel Air w Los Angeles w Kalifornii z powodu niewydolności serca i zapalenia płuc w wieku 87 lat[13][9].

Życie prywatne edytuj

 
William Friedkin i jego żona Sherry Lansing (2012)

William David Friedkin był synem Rachael (z domu Green), pielęgniarki, i Louisa Friedkina, marynarza handlowego, sprzedawcy odzieży męskiej i półprofesjonalnego gracza w softball[17]. Jego ojciec urodził się w Illinois w USA w rodzinie rosyjskich Żydów, a matka była żydowską emigrantką z Ukrainy, która urodziła się w Kijowie[18].

Był czterokrotnie żonaty. Na początku lat 70. związany był z Kitty Hawks (ur. 1946), córką reżysera Howarda Hawksa. W latach 1972–76 pozostawał w nieformalnym związku z tancerką i choreografką Jennifer Nairn-Smith, z którą miał syna Cedrica (ur. 1976). 8 lutego 1977 zawarł związek małżeński z francuską aktorką Jeanne Moreau[19]. W 1979 doszło do rozwodu[19]. W latach 1982–1985 jego drugą żoną była aktorka Lesley-Anne Down[19], z która miał syna Jacka Anthony’ego (ur. 30 sierpnia 1982)[20]. Związek małżeński z dziennikarką Kelly Lange trwał od 7 czerwca 1987 do 1990 roku[21][22]. 6 lipca 1991 poślubił producentkę filmową Sherry Lansing[23].

Friedkin wychował się jako Żyd, ale w późniejszym życiu nazwał siebie agnostykiem[24].

Filmografia edytuj

Filmy kinowe edytuj

Rok Tytuł Reżyser Scenarzysta Producent
1967 Dobre czasy (Good Times)   niewymieniony
1968 Przyjęcie urodzinowe (The Birthday Party)  
1968 Noc, w którą zamordowano Minsky’ego (The Night They Raided Minsky’s)  
1970 The Boys in the Band  
1971 Francuski łącznik (The French Connection)   niewymieniony
1973 Egzorcysta (The Exorcist)  
1977 Cena strachu (Sorcerer)   niewymieniony  
1979 Skok na Brinka (The Brink’s Job)  
1980 Zadanie specjalne (Cruising)      
1983 Układ stulecia (Deal of the Century)  
1985 Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A.)    
1987 Szaleństwo (Rampage)      
1990 Opiekunka (The Guardian)    
1994 Drużyna asów (Blue Chips)  
1995 Jade   niewymieniony
2000 Regulamin zabijania (Rules of Engagement)  
2003 Nożownik (The Hunted)  
2007 Fobia (Bug)    
2011 Zabójczy Joe (Killer Joe)  
2023 The Caine Mutiny Court-Martial    

Filmy TV edytuj

Rok Tytuł
1986 KOT. Squad (C.A.T. Squad)
1988 KOT. Squad: Python Wolf (C.A.T. Squad: Python Wolf)
1994 Jailbreakers
1997 Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men)

Seriale edytuj

Rok Tytuł Odcinek
1965 Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) „Off Season”
1967 The Pickle Bros. pilot
1985 The Twilight Zone „Nightcrawlers”
1992 Opowieści z krypty (Tales from the Crypt) „On a Deadman’s Chest”
2007 CSI: Kryminalne zagadki Las Vegas (CSI: Crime Scene Investigation) „Cockroaches”
2009 „Mascara”

Nagrody edytuj

Rok Nagroda Kategoria Film
1972 Złoty Glob Najlepsza reżyseria[25] Francuski łącznik (1971)
Nagroda Akademii Filmowej Najlepsza reżyseria[25]
1974 Złoty Glob Najlepsza reżyseria[25] Egzorcysta (1973)
1991 Nagroda Saturn Nagroda pamięci George’a Pala[25] –
1999 Nagroda Prezydenta[25] –
2006 59. MFF w Cannes Nagroda FIPRESCI[25] Robak (2006)
2007 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Monachium Nagroda CineMerit[25] –
Kataloński Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sitges Nagroda honorowa wehikułu czasu[25] –
2009 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno Lampart honoru[25] –
2011 68. MFF w Wenecji Złota Mysz[25] Zabójczy Joe (2011)
2013 Nagroda Saturn Nagroda za całokształt twórczości[25] –
70. MFF w Wenecji Honorowy Złoty Lew[25] –

Przypisy edytuj

  1. ↑ Nie żyje William Friedkin. Reżyser „Egzorcysty” miał 87 lat [online], Onet.pl, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2023-08-07] (pol.).
  2. ↑ June 1977: When New Hollywood Got Weird. The Film Stage, 2017-06-21. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  3. ↑ William Friedkin Biography. AllMovie. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  4. ↑ William Friedkin Awards. AllMovie. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  5. ↑ William Friedkin. Walk of Fame. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  6. ↑ Gary Goldstein: Hollywood Star Walk: William Friedkin. „Los Angeles Times”, 2010-07-14. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  7. ↑ William Friedkin. Rotten Tomatoes. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  8. ↑ a b Stephen Galloway: William Friedkin, Acclaimed Director of ‘The French Connection’ and ‘The Exorcist,’ Dies at 87. „The Hollywood Reporter”, 2023-08-07. [dostęp 2016-12-08]. (ang.).
  9. ↑ a b c Carmel Dagan: William Friedkin, ‘The Exorcist’ Director, Dies at 87. „Variety”, 2023-08-07. [dostęp 2016-12-08]. (ang.).
  10. ↑ Associated Press: Paul Crump, 72, Killer Who Wrote Novel. „The New York Times”, 2002-10-17. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  11. ↑ Christi Carras: William Friedkin, director of ‘The Exorcist’ and ‘The French Connection,’ dies at 87. „Los Angeles Times”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  12. ↑ a b c Benjamin Lee: William Friedkin, director of The Exorcist and The French Connection, dies at 87. „The Guardian”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  13. ↑ a b c William Grimes: William Friedkin, Director of ‘French Connection’ and ‘Exorcist,’ Dies at 87. „The New York Times”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  14. ↑ William Friedkin. Internet Broadway Database. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  15. ↑ William Friedkin Director. FilmReference.com. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  16. ↑ Catherine Shoard: William Friedkin: 'If I wasn't a director, I might have become a serial killer'. „The Guardian”, 2012-06-29. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  17. ↑ William Friedkin Biography (1935–2023). FilmReference.com. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  18. ↑ William Friedkin Ethnicity of Celebs. EthniCelebs.com, 2023-07-27. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  19. ↑ a b c Richard Sanders: Director Billy Friedkin and Lesley-Anne Down Make a Home Movie-Divorce Hollywood Style. „People”, 1985-09-02. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  20. ↑ Jackson Friedkin w bazie IMDb (ang.)
  21. ↑ Ocala Star-Banner – Wyszukiwanie w archiwum Wiadomości Google [online], news.google.com [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  22. ↑ Ruth Ryon, Still Anchored in the Hills [online], Los Angeles Times, 31 maja 1992 [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  23. ↑ Paul Teetor: 'The Exorcist' Director William Friedkin Tells All in His No-Bullshit Memoir. „LA Weekly”, 2023-08-07. [dostęp 2023-08-07]. (ang.).
  24. ↑ Brent Lang: Director William Friedkin on Clashes With Pacino, Hackman and Why an Atheist Couldn’t Helm 'The Exorcist'. Yahoo!, 2013-04-12. [dostęp 2023-08-08]. (ang.).
  25. ↑ a b c d e f g h i j k l William Friedkin Awards. IMDb. [dostęp 2023-08-08]. (ang.).

Publikacje edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Friedkin&oldid=71092490”