Wojciech Lipoński

polski anglista

Wojciech Lipoński (ur. 16 grudnia 1942 w Sosnowcu) – polski anglista, historyk sportu, lekkoatleta i olimpijczyk.

Wojciech Lipoński
Ilustracja
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

16 grudnia 1942
Sosnowiec

emerytowany profesor UAM i Uniwersytetu Szczecińskiego
Specjalność: anglistyka, historia sportu, europeistyka
Uczelnia

Uniwersytet Szczeciński

Prof. Wojciech Lipoński jako wykładowca Międzynarodowej Akademii Olimpijskiej

Kariera zawodowa edytuj

Do 2014 był profesorem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, gdzie kierował Zakładem Stosunków Kulturalnych Polsko Anglosaskich (1978-2013), i Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, gdzie kierował Pracownią, następnie Zakładem Olimpizmu i Etnologii Sportu (2001-2014). W latach 2014-2018 profesor Uniwersytetu Szczecińskiego gdzie kierował Zakładem Kultur Anglojęzycznych a jednocześnie wykładał na Wydziale Kultury Fizycznej historię sportu oraz na kierunku Turystyka - historie sztuki i architektury. W latach 2001-2004 był członkiem Prezydium Komitetu Neofilologicznego Polskiej Akademii Nauk. Od 2014 jest emerytowanym profesorem seniorem UAM.

Jego zainteresowania naukowo-badawcze obejmują historię kultur anglosaskich, związki kulturowe krajów anglojęzycznych z Polską, etnologię sportu oraz historię i filozofię olimpizmu, od 2013 historię kultury europejskiej.

Był wykładowcą wielu uczelni zagranicznych, m.in. State University of Florida w Gainesville (USA) i Hanyang (Korea Płd.), a także wykładowcą i supervising professorem Międzynarodowej Akademii Olimpijskiej. Od 1987 jest redaktorem naczelnym czasopisma "Polish AngloSaxon Studies" (od 2017 współredaktorem jest dr hab. Janusz Kaźmierczak). W latach 1991-2012 był redaktorem naczelnym czasopisma "Studies in Physical Culture and Tourism". W latach 1989-2001 był redaktorem regionalnym i przedstawicielem na Europę Wschodnią londyńskiego czasopisma "The International Journal of the History of Sport". Był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Naukowego (od 1984); Międzynarodowego Komitetu Pierre de Coubertina (od 1986), Olimpijskiej Akademii Kanady (od 1990), oraz Brytyjskiego Towarzystwa Historii Sportu (od 2007). W latach 1987-1990 był członkiem Komisji Ewaluacji Kulturowej przy Komitecie Organizacyjnym Igrzysk Olimpijskich w Seulu. Współpracował jako autor z wieloma czasopismami, w tym m.in. poznańskim miesięcznikiem "Nurt" (1967-1986), paxowskim tygodnikiem "Kierunki" (1968-1972), krakowskim "Tempem" (1983-1991) i tygodnikiem "Wprost" (1984-1987) oraz prowadził stały felieton sportowy w programie II Polskiego Radia w Poznaniu.

Dwukrotnie otrzymał Indywidualną Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej: w 1995 za książkę "Narodziny cywilizacji Wysp Brytyjskich", a 2006 za "Dzieje kultury brytyjskiej". Ponadto w 2004 otrzymał nagrodę Ministra Edukacji i Sportu I klasy za całokształt działalności sportowej oraz liczne publikacje. Dwukrotnie w 2004 i 2012 został też wyróżniony Złotym Wawrzynem Polskiego Komitetu Olimpijskiego w dziedzinie literatury historycznej związanej ze sportem, a także Nagrodą Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w ramach Konkursu na Najlepszą Książkę Akademicką Atena 2004 za "Dzieje kultury brytyjskiej". Za tę samą publikację otrzymał w 2006 Indywidualną Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W 2013 wykładem w Collegium Europaeum w Gnieźnie zapowiedział prace nad sześciotomowym cyklem monografii poświęconych poszczególnym epokom w dziejach kultury europejskiej. Od 2019 ukazują się poszczególne tomy tej serii, do chwili obecnej Prehistoria i Starożytność (2019), Średniowiecze (2020) i Renesans (2021).

 
Wojciech Lipoński w finale biegu na 400 m podczas lekkoatletycznych Mistrzostw Polski w 1966 r.

Kariera sportowa edytuj

W młodości uprawiał lekkoatletykę: w 1964 dwukrotnie biegł na drugiej zmianie polskiej sztafety 4 x 400 metrów, która ustanawiała rekordy Polski (3:06,8 23 sierpnia w Warszawie w składzie: Jerzy Kowalski, Wojciech Lipoński, Marian Filipiuk i Andrzej Badeński[1]; 3:06,0 13 września w Kolonii w składzie: Jerzy Kowalski, Wojciech Lipoński, Stanisław Swatowski i Andrzej Badeński[2])[3], zajął też 2. miejsce w tej konkurencji podczas Pucharu Europy 12 września 1965 w Stuttgarcie w składzie: Stanisław Grędziński, Wojciech Lipoński, Sławomir Nowakowski i Andrzej Badeński w czasie 3:08,7[4].

Na Igrzyskach Olimpijskich w Tokio w 1964 był rezerwowym zawodnikiem sztafety 4 x 400 metrów[5].

Odnotował też wiele znakomitych indywidualnych występów, m.in. podczas mityngu w Zurychu (29 czerwca 1965), gdzie w biegu na 400 m zajął drugie miejsce z czasem 47,1 s, wyprzedzając ówczesnego mistrza olimpijskiego Michaela Larrabee'ego[6]. Trzykrotnie zdobył brązowe medale mistrzostw Polski (w 1964 w sztafecie 4 x 400 m, a w 1965 w biegu na 400 metrów i w sztafecie 4 x 100 metrów[7]). W 1966 ustanowił swój rekord życiowy na 400 metrów – 46,9 s.

Swój doktorat (pod zmienionym dla celów wydawniczych tytułem Sport - literatura - sztuka, wydany w 1974) poświęcił związkom sportu i literatury i był to początek jego kariery jako eksperta olimpijskiego[5].

Stopnie i tytuły naukowe edytuj

  • magister – 1967
  • doktor – 1972
  • doktor habilitowany – 1977
  •  
    Wojciech Lipoński (z prawej) z Andrzejem Badeńskim w drodze na igrzyska olimpijskie w Tokio w 1964 r.
    profesor – 1995

Wybrane publikacje edytuj

  • Zapomniani piewcy sportu, Warszawa, Wydawnictwo Sport i Turystyka (1970)
  • 25 lat w służbie sportu polskiego, Księga pamiątkowa z okazji srebrnego jubileuszu WKS Zawisza, Bydgoszcz 1971
  • Ucieczka ze stadionu, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX (1972)
  • Sport-literatura-sztuka, Warszawa, Wydawnictwo Sport i Turystyka (1974)
  • Polska a Brytania, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM (1978)
  • Jak biegać po zdrowie? poradnik treningowy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1985, ISBN 83-03-01000-X
  • Humanistyczna encyklopedia sportu. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987. ISBN 83-217-2448-5.
  • Dzieje sportu polskiego, Poznań, Wyd. Podsiedlik-Raniowski i Spółka (1998 i kilka nast.) ISBN wyd. I 83-7083-887-1
  • Polacy na olimpiadach, Wyd. Podsiedlik-Raniowski i Spółka, wyd. I 2000, ISBN 83-7212-315-2; wyd. II, współautor Seweryn Lipoński, Publicat, Poznań 2008
  • Olimpizm dla każdego : popularny zarys wiedzy o historii, organizacji i filozofii ruchu olimpijskiego. Poznań: AWF, 2000. ISBN 83-86336-67-6.[8]
  • Narodziny cywilizacji Wysp Brytyjskich, wyd. I SAWW, Poznań 1995; wyd. II Bene Nati, Poznań 1998; wyd. III i IV Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001 i 2017; ISBN 978-83-7976-654-3
  • Encyklopedia sportów świata, Poznań, Atena (2001), UNESCO, wydana również w innych wersjach językowych pod patronatem UNESCO:
    • angielska: World Sports Encyclopedia, Atena, UNESCO Poznań (2003) 83-85414-77-0
    • amerykańska World Sports Encyclopedia Poznań-St. Paul USA, MBI-UNESCO (2003) ISBN 0-7603-1682-1
    • francuska: L'Encyclopédie des sports, Paris, Grund-UNESCO, (2005) ISBN 2-7000-1227-5
    • polska wersja w 16 tomach, współautor Krzysztof Sawala, Warszawa, Oficyna wydawnicza Atena - Agora 2008, ISBN serii tomów 978-83-7552-144-3
  • Dzieje kultury brytyjskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN 83-01-14045-3.
  • Rochwist i palant. Studium etnologiczne dawnych polskich sportów i gier ruchowych, Poznań Dział Wydawnictw AWF (2004) ISBN 83-88923-36-6
  • Historia Sportu, Wydawnictwo Naukowe PWN (2012) ISBN 978-83-01-17001-1
  • Kultura europejska a historiografia zachodnia ignorująca Europę na wschód od Łaby, Opuscula Gniesniensia, Gniezno 2014, ISBN 978-83-60251-79-9
  • Landmarks in British History and Culture, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015, ISBN 978-83-232-2929-2; wyd. II 2016, uzup. i zmien. ISBN 978-83-232-3110-3
  • The Truth of Sport, Szczecin, Faculty of Physical Culture and Health Promotion, University of Szczecin (2016) ISBN 978-83-7972-078-1
  • Dzieje kultury europejskiej, Prehistoria – Starożytność, PWN Warszawa 2019, ISBN 978-83-01-20757-1
  • Dzieje kultury europejskiej. Średniowiecze, PWN Warszawa 2020, ISBN 978-83-01-21248-3 (oprawa miękka); 978-83-01-21097-7 (oprawa twarda)
  • Dzieje kultury europejskiej – Renesans, PWN Warszawa 2021, ISBN 978-83-01-21885-0 (oprawa miękka); 978-83-01-21881-2 (oprawa twarda).

Przypisy edytuj

  1. Rekord sztafety 4 x 400, „Stadion. Dodatek sportowych Nowin Rzeszowskich” 1964, 24 sierpnia, nr 34, s. 2.
  2. Trzy rekordy krajowe rezultatem zwycięskiego meczu lekkoatletycznego. Polska – NRF 122:89, „Stadion. Dodatek sportowych Nowin Rzeszowskich” 1964, 14 września, nr 37, s. 1.
  3. Janusz Waśko, Andrzej Socha: Athletics National Records Evolution 1912 – 2006. Zamość - Sandomierz: 2007, s. 184.
  4. Puchar Europy, „Stadion. Dodatek sportowych Nowin Rzeszowskich” 1965, 13 września, nr 37, s. 2.
  5. a b Marek Lubawiński, Sport i olimpijska idea. To życie prof. Wojciecha Lipońskiego [online], Głos Wielkopolski, 3 sierpnia 2016 [dostęp 2019-07-01] (pol.).
  6. Oszczep Sidły wylądował na 85,50 m, „Dziennik Polski” 1965, 1 lipca, nr 154, s. 2.
  7. Henryk Kurzyński, Stefan Pietkiewicz, Janusz Rozum, Tadeusz Wołejko: Historia Finałów Lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1920-2007. Konkurencje męskie. Szczecin - Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 2008, s. 339. ISBN 978-83-61233-20-6.
  8. Andrzej Babuchowski Lektura przed olimpiadą (recenzja). [dostęp 2008-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-11-29)].

Linki zewnętrzne edytuj