Wojna czterdziestoletnia
Wojna czterdziestoletnia (birm. အနှစ်လေးဆယ်စစ် /a̰n̥iʔléisʰè siʔ/; 1385–1424; także Wojna Ava-Pegu albo Wojna mońsko-birmańska) – konflikt zbrojny pomiędzy birmańskojęzycznym Królestwem Ava a mońskojęzycznym Królestwem Hanthawaddy. Wojna toczona była w dwóch oddzielnych turach: od 1385 do 1391 oraz od 1404 do 1424, przerywanych przez dwa rozejmy w latach 1391–1404 oraz 1406–1407. Działania wojenne miały miejsce głównie na terenie dzisiejszej Dolnej Birmy, a także w Górnej Birmie oraz współczesnych stanach Szan i Arakan. Wojna zakończyła się patem, ocalając niepodległość Hanthawaddy i skutecznie niwecząc wysiłki Ava zmierzające do odbudowy niegdysiejszego Imperium Paganu.
 Minyekyawswa | |||
| Czas |
1385–1424 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Głównie Dolna Birma | ||
| Terytorium |
Bez trwałych zmian | ||
| Wynik |
Nierozstrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Przebieg wojny edytuj
Pierwsza połowa edytuj
W pierwszej fazie wojny król Ava Swasawke rozpoczął działania wojenne od najazdu na Pegu w czasie, gdy w królestwie Hathawaddy toczyły się walki o sukcesję tronu. Wojna rozpoczęła się między rokiem 1384 a 1386[a]. Nowy, młody król Pegu – Razadarit – wspomagany przez utalentowanych generałów Lagun Eina i Emuntayę odparł liczne najazdy Ava. W roku 1391 królestwo Ava musiało przystać na propozycję rozejmu, który utrzymywał się do roku 1404[1].
Druga połowa edytuj
Druga połowa wojny została zainicjowana przez Pegu. Aby wykorzystać trwający w Ava dynastyczny kryzys związany z sukcesją tronu, Razadarit w 1404 pełnymi siłami, wraz z dużą flotą, najechał Górną Birmę[2]. Ava zdołało się obronić w związku z czym Razadarit i Minkhaung I zawarli kolejny rozejm w roku 1406. Rozejm ten trwał krócej niż rok, gdyż władca Ava szybko rozpoczął gwałtowną ekspansję pochłaniając szańskie państwa Kale i Mohnyin na północy oraz arakańskie królestwo Launggyet na zachodzie jeszcze w tym samym roku. Pegu nie mogło pozwolić aby Ava zbytnio urosło w siłę i wznowiło działania wojenne. W roku 1407 siły królestwa Hanthawaddy wyparły żołnierzy Ava z Arakanu. Pegu znalazło także sojusznika w szańskim państwie Theinni (Hsenwi), które również pragnęło ukrócenia ambicji władców Ava.
Pomiędzy rokiem 1407 a 1413, siły Ava zmuszone były do walki na wielu frontach: z Theinni na północy oraz z Pegu na południu i na zachodzie (Arakan). Niemniej jednak około roku 1413 dowodzone przez księcia koronnego Minyekyawswę armie Ava zaczęły zyskiwać przewagę. Minyekyawswa pokonał Theinni i jego chińskich sojuszników w roku 1413. W 1414 najechał on pełnymi siłami tereny królestwa Hanthawaddy, a w 1415 podbił deltę Irawadi, zmuszając Razadarita do ucieczki z Pegu do Martabanu. Jednak w marcu 1417 Minyekyawswa poległ w bitwie[3][4].
Zakończenie edytuj
Po śmierci Minyekyawswy obydwie strony konfliktu straciły zapał do prowadzenia wojny. Przeprowadzono jedynie jeszcze dwie kampanie (1417–1418 i 1423–1424). W latach 1421–1422 umarli dwaj zapiekli wrogowie – Minkhaung I i Razadarit[5]. Ostatnia kampania wojny została stoczona w listopadzie 1423, kiedy nowy król Ava – Thihathu – najechał ziemie Hanthawaddy w czasie wewnętrznych walk o sukcesję tronu. Książę koronny Pegu – Binnya Ran I – zawarł pokój z Ava wydając swoją starszą siostrę Shin Sawbu za Thihathu. Siły Ava wycofały się na początku roku 1424 kończąc w ten sposób trwającą cztery dekady wojnę[6].
Uwagi edytuj
- ↑ Według zapisów mońskich (Pan Hla 2005: 164–165) wojna rozpoczęła się w rok po wstąpieniu Razadarita na tron, co oznacza okres między końcem roku 1384 a początkiem 1385. Jednak kroniki birmańskie (Hmannan Vol. 1 2003: 416–417) twierdzą, że wojna wybuchła w roku 1386.
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- G.E. Harvey: History of Burma. Wyd. 2000. Asian Educational Services, 1925. ISBN 81-206-1365-1, ISBN 978-81-206-1365-2. (ang.).
- U Kala: Maha Yazawin. Wyd. 2006, dodruk 4. T. 1–3. Rangun: Ya-Pyei Publishing, 1724. (birm.).
- Nai Pan Hla: Razadarit Ayedawbon. Wyd. 2004, dodruk 8. Rangun: Armanthit Sarpay, 1968. (birm.).
- Królewska Komisja Historyczna Birmy: Hmannan Yazawin. Wyd. 2003. T. 1–3. Rangun: Ministry of Information, Rangun, 1832. (birm.).
- Jon Fernquest. Crucible of War: Burma and the Ming in the Tai Frontier Zone (1382-1454). „SOAS Bulletin of Burma Research”. 4 (2), Jesień 2006.
- Jon Fernquest. Rajadhirat’s Mask of Command: Military Leadership in Burma (c. 1348-1421). „SOAS Bulletin of Burma Research”. 4 (1), Wiosna 2006.
- Major Gen. Sir Arthur Purves Phayre. The History of Pegu. „Journal of Asiatic Society of Bengal”. 42, 1873. Oxford University. (ang.).