Wojownik wspaniały
Wojownik wspaniały[4] (Stephanoaetus coronatus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Bliski zagrożenia wyginięciem.
| Stephanoaetus coronatus[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wojownik wspaniały | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka edytuj
Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Stephanoaetus[4][5]. Niekiedy bywał umieszczany w rodzaju Spizaetus[2][6]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][5].
Charakterystyka edytuj
Morfologia edytuj
Wygląd zewnętrzny: Dymorfizm płciowy objawia się większymi rozmiarami samic. Dorosłe ptaki mają ciemne upierzenie. Tył najczęściej szaroczarny, spodnia strona ciała płowa lub rdzawa z ciemnymi prążkami. Na głowie ma czubek z piór. Nogi bardzo silne, uzbrojone w potężne pazury. Oczy żółte. Młode ptaki można poznać po jaśniejszym upierzeniu i białym czubku.
Rozmiary: Długość ciała: Samce – 80 cm, samice – 90 cm. Rozpiętość skrzydeł: 2 m.
Masa ciała: Samce – ok. 3,5 kg, samice – ok. 3,8 kg.
Głos edytuj
Swą obecność oznajmia bardzo głośnym nawoływaniem „kwii – kwii”.
Występowanie edytuj
Środowisko edytuj
Gęste i otwarte lasy aż po wybrzeża, także sawanny i półpustynie.
Zasięg występowania edytuj
Zamieszkuje obszary Afryki Subsaharyjskiej, od Senegambii i Gwinei na zachodzie po Kenię i Etiopię na wschodzie, a na południe po Angolę, północno-wschodnią Botswanę oraz wschodnią i południowo-wschodnią RPA[2][6].
Pożywienie edytuj
Małpy i inne ssaki (w tym małe antylopy takie jak dujkery czy koziołki skalne), a także ptaki[6].
Wojownik wspaniały wyrusza na łowy o świcie lub późnym wieczorem. Czyha, siedząc nieruchomo na drzewie, a później gwałtownie rzuca się na upatrzonego ssaka, który może być nawet pięciokrotnie cięższy niż sam orzeł. Wojowniki wspaniałe polują często parami. Jeden ptak przyciąga uwagę ofiary, a drugi bezgłośnie i gwałtownie atakuje z tyłu. Jeśli zdobycz nie jest zbyt ciężka, ptak wzlatuje z nią w górę i zanosi do gniazda lub wysoko na gałąź, gdzie pożera ją w całości, razem z kośćmi. Większy łup rozrywa na ziemi i pojedyncze części stopniowo zanosi na drzewo, gdzie je zjada.
Tryb życia i zachowanie edytuj
Orły regularnie oblatują granice swojego terytorium i odganiają inne drapieżniki. Jeśli orzeł wyczuwa niebezpieczeństwo, najeża czubek na tyle głowy.
Długość życia: 15 lat.
Rozród edytuj
Toki: Zaloty rozpoczynają się od lotu godowego samca. Jeśli zainteresuje to samicę, wzlatuje i przyłącza się do niego. Następnie samiec leci w jej kierunku, a ona wyciąga ku niemu pazury. Chwytają się szponami i w locie wykonują różne akrobacje.
Środowisko: Korony wysokich drzew.
Gniazdo: Zbudowane z gałęzi i chrustu. Mniejsze patyczki przynoszą w dziobie, a duże w pazurach. Gotowe gniazdo wyściełają miękkimi, świeżymi częściami zielonych roślin. Budowa i wykończenie gniazda trwa nawet 5 miesięcy. Co roku para spędza trzy miesiące na naprawie i rozbudowie gniazda, osiąga ono potem ogromne rozmiary i może mieć szerokość 2 m i wysokość 3 m.
Jaja: Samica składa 2 jaja w porze suchej.
Wysiadywanie: Podczas wysiadywania, które trwa ok. 50 dni, samiec przynosi samicy pokarm do gniazda.
Pisklęta: Najczęściej przeżywa tylko jedno pisklę. Samica ofiarnie troszczy się o potomka i czasami atakuje nawet swojego partnera, który przynosi pokarm. Po 11 tygodniach pisklę zaczyna tracić biały puch, a w wieku 15–16 tygodni zyskuje upierzenie umożliwiające latanie. Również w tym wieku, kiedy podejmuje już pierwsze próby lotu, polega nadal na rodzicach. Ptaki z Afryki Wschodniej usamodzielniają się później niż osobniki z południa, w 30.–50. tygodniu.
Cały cykl lęgowy trwa 500 dni, ponieważ rodzice karmią młode jeszcze przez 9–12 miesięcy po wykluciu.
Status edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2012 roku uznaje wojownika wspaniałego za gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened); wcześniej, od 1988 roku miał on status gatunku najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji, według szacunków, mieści się w przedziale 5–50 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy. Do głównych zagrożeń dla gatunku należą: wylesianie, kolizje z obiektami antropogenicznymi (takimi jak przewody wysokiego napięcia, ogrodzenia, pojazdy, szklane budynki czy turbiny wiatrowe), porażenia prądem, a także polowania i prześladowania ze strony ludzi[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Stephanoaetus coronatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Crowned Hawk-eagle (Stephanoaetus coronatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ a b Stephanoaetus coronatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-18].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c Species account: Crowned Hawk-eagle Stephanoaetus coronatus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia zwierząt od A do Z. Cz. 2: Ptaki. Warszawa: IMP, 1999. ISBN 83-908277-3-5.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).