Wombatowiec szerokogłowy

Wombatowiec szerokogłowy
	Lasiorhinus latifrons
	(R. Owen, 1845)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Podrząd	wombatokształtne
Rodzina	wombatowate
Rodzaj	wombatowiec
Gatunek	wombatowiec szerokogłowy
Synonimy
	Phascolomys latifrons R. Owen, 1845; Phascolomys lasiorhinus Gould, 1863; Lasiorhinus mcoyi J.E. Gray, 1863; Phascolomys niger Krefft, 1871;
	Phascolomys latifrons R. Owen, 1845; Phascolomys lasiorhinus Gould, 1863; Lasiorhinus mcoyi J.E. Gray, 1863; Phascolomys niger Krefft, 1871;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wombatowiec szerokogłowy^[6], wombat szerokogłowy^[7] (Lasiorhinus latifrons) – gatunek ssaka z rodziny wombatowatych (Vombatidae) podobny z wyglądu do małego niedźwiedzia, nazywany lokalnie buszowym spychaczem z powodu masywnej budowy i zdolności do szybkiego biegu. Przez tubylców jest poławiany dla futra.

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1845 roku brytyjski biolog i paleontolog Richard Owen nadając mu nazwę Phascolomys latifrons^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „kontynentalna (Południowa) Australia”^[1]^[8], tj. Australia Południowa, Australia^[9]. Holotyp według oryginalnego opisu to „czaszka wombata, przekazana przez gubernatora Greya”^[1]^[10]. Pierwsze żywe okazy zaobserwowano w regionie Gawler na północ od Adelaide w Australii^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[10].

Etymologia edytuj

Lasiorhinus: gr. λασιος lasios ‘włochaty, kudłaty’; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’^[11].
latifrons: łac. latus ‘szeroki’; frons, frontis ‘brew, czoło’^[12].

Zasięg występowania edytuj

Wombatowiec szerokogłowy występuje w południowej Australii, ograniczony do czterech głównych populacji i kilku mniejszych kolonii w półpustynnych regionach południowo-wschodniej Australii Zachodniej (zachodnia równina Nullarbor) i południowej Australii Południowej (na wschód do rzeki Murray). Wprowadzony na wyspę Wedge w Australii Południowej^[13].

Budowa zewnętrzna edytuj

Wombatowiec szerokogłowy jest zwierzęciem o masywnej, krępej budowie, potężnie zbudowanych kończynach przednich z masywnymi stopami zakończonymi mocnymi, długimi pazurami. Długość jego ciała wynosi 84–111 cm, ogona 2,5–6 cm, a masa ciała 17,5–36 kg^[13]^[14]. Nogi wombata są krótkie, grzbiet ma szary lub czarnobrązowy, białe policzki, kark i pierś. Torba lęgowa samic otwiera się ku tyłowi.

Tryb życia edytuj

Jest zwierzęciem stadnym, tworzy duże kolonie. Silnymi pazurami kopie nory, w których spędza gorącą porę dnia. Nory tworzą często system korytarzy z kilkoma wejściami, korytarzami bocznymi i komorami sypialnymi. W odróżnieniu od wombata tasmańskiego, który przebywa w norze samotnie, wombaty szerokogłowe odpoczywają gromadnie: w norze może przebywać do dziesięciu osobników. Prowadzą nocny tryb życia. Spożywają głównie pokarm roślinny, zwłaszcza rośliny z rodzaju Maireana z rodziny szarłatowatych i komosa, także korzenie. Występuje na terenach półpustynnych, stepach, sawannach, w lasach i zaroślach.

Rozród edytuj

Samce w okresie godowym są agresywne, dochodzi między nimi do potyczek. Samica rodzi jedno młode, które przebywa w torbie lęgowej przez 6–7 miesięcy. Młode osiągają dojrzałość płciową około trzeciego roku życia. W warunkach naturalnych wombaty szerokogłowe żyją ponad piętnaście lat.

Zagrożenia i ochrona edytuj

Pomimo narastającej konkurencji o zasoby pokarmowe (hodowle bydła, króliki) populacje wombata szerokogłowego są liczne, gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje na wielu obszarach chronionych. Obecnie nie jest zagrożony wyginięciem. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened „bliski zagrożenia”)^[5].

Uwagi edytuj

↑ Nowa nazwa dla Phascolomys lasiorhinus Gould, 1863.
↑ Młodszy homonim Phascolomys niger Gould, 1863.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d ^e R. Owen. On the existence of two Species of Wombat (Phascolomys). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 13, s. 82, 1845. (ang.).
↑ J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 1. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. lix, lx). (ang.).
↑ J.E. Gray. Notice of three wombats in the Zoological Gardens. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 11, s. 458, 1863. (ang.).
↑ J.L.G. Kreft: The mammals of Australia: illustrated by Miss Harriett Scott, and Mrs. Helena Forde, for the Council of Education; with a short account of all the species hitherto described. Sydney: Thomas Richards, government printer, 1871, s. tekst do ryc. 5. (ang.).
↑ ^a ^b J.J. Woinarski J.J., A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., Lasiorhinus latifrons, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-10-03] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 420, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lasiorhinus latifrons (R. Owen, 1845). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lasiorhinus latifrons. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-01].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 365, 1904. (ang.).
↑ latifrons, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-01] (ang.).
↑ ^a ^b R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 433. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia edytuj

E. Green & P. Myers: Lasiorhinus latifrons. (On-line), Animal Diversity Web, 2006. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[3] Nowa nazwa dla Phascolomys lasiorhinus Gould, 1863.

[5] Młodszy homonim Phascolomys niger Gould, 1863.

[Owen-1] R. Owen. On the existence of two Species of Wombat (Phascolomys). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 13, s. 82, 1845. (ang.).

[Gould-2] J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 1. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. lix, lx). (ang.).

[Gray-4] J.E. Gray. Notice of three wombats in the Zoological Gardens. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 11, s. 458, 1863. (ang.).

[kre-6] J.L.G. Kreft: The mammals of Australia: illustrated by Miss Harriett Scott, and Mrs. Helena Forde, for the Council of Education; with a short account of all the species hitherto described. Sydney: Thomas Richards, government printer, 1871, s. tekst do ryc. 5. (ang.).

[iucn-7] J.J. Woinarski J.J., A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., Lasiorhinus latifrons, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-10-03] (ang.).

[Cichocki&inni-8] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-9] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 420, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lasiorhinus latifrons (R. Owen, 1845). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).

[msw-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lasiorhinus latifrons. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-01].

[icmw-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[pal-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 365, 1904. (ang.).

[14] latifrons, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-01] (ang.).

[Wells-15] R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 433. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-16] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[6]

[7]

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]