XIII dynastia
XIII dynastia – panująca w XVIII i 1 poł. XVII w. p.n.e. dynastia (faktycznie co najmniej pięć odrębnych „dynastii”) władców starożytnego Egiptu, rezydujących początkowo w Iczi-taui (dziś wioska Liszt na południe od Kairu), a następnie w Tebach. Rywalizowali oni z panującymi równolegle w Delcie władcami zaliczanymi do XIV dynastii, następnie zaś z najeźdźcami hyksoskimi (XV dynastia). Jej kontynuacją jest XVII dynastia tebańska. Listy królewskie wymieniają ponad 50 należących do niej królów, lecz kolejność i lata ich rządów stanowią nieprzerwany temat dyskusji specjalistów. Podstawą rekonstrukcji imion oraz kolejności władców są względnie nieźle zachowane fragmenty Kanonu Turyńskiego[1] (pozycje od 7.5 do 8.28). Istnieją jednak wśród badaczy rozbieżności dotyczące identyfikacji poszczególnych faraonów oraz sposobu zapełnienia ewentualnych luk w tym dokumencie. W starszej literaturze przedmiotu przyjęło się na przykład, iż pierwszym królem XIII dynastii jest Chutauire Ugaf[2][3]. Nowsze publikacje – idąc za rekonstrukcją tego fragmentu Kanonu Turyńskiego zaproponowaną przez Kima Ryholta – zamieniają tego władcę miejscami z królem Sechemre Chutaui Sebekhotep (I)[4][5]. Poniższa tabela bazuje na rekonstrukcji Kima Ryholta:
| Drugi Okres Przejściowy – XIII dynastia | ||||||
| Władca | Lata panowania p.n.e. (wg Kima Ryholta) | Nomen | Prenomen | Żony | Miejsce pochówku | Uwagi |
| Sobekhotep I (Sebekhotep) | 1803–1800 | Amenemhat Sobekhotep | Sechemre Chutaui | ? | ||
| Amenemhat Senbef | 1800–1796 | Amenemhat Senbef | Sechemkare | ? | ||
| Nerikare | 1796 | ? | Nerikare | ? | Kanon turyński wspomina o sześcioletnim bezkrólewiu po Amenemhacie Senbefie. Kim Ryholt skraca ten okres i umieszcza w nim Nerikare | |
| Amenemhat V | 1796–1793 | Amenemhat | Sechemkare | ? | ||
| Ameni Kemau | 1793–1791 | Ameni Kemau | ? | Piramida w Dahszur | Patrz niżej: Sehetepibre | |
| Hornedżheriotef | 1791–1788 | Hornedżheriotef | Hetepibre (Sehetepibre) | ? | ||
| Jufeni | 1788 | ? | Jufeni | ? | ||
| Amenemhat VI | 1788–1785 | Amenemhat | Sanchibre | ? | ||
| Nebnun | 1785–1783 | Nebnun | Semenkare | ? | ||
| Sehetepibre | 1783–1781 | ? | Sehetepibre | ? | Oddzielny władca według Kima Ryholta. Inni badacze sądzą, że Sehetepibte to prenomen Ameni Kemau | |
| Suadżkare | 1781 | ? | Suadżkare | ? | ||
| Nedżemibre | 1780 | ? | Nedżemibre | ? | ||
| Sobekhotep II (Sebekhotep) | 1780–1777 | Sobekhotep | Chaanchre | ? | ||
| Renseneb | 1777 | Renseneb | ? | ? | ||
| Hor I | 1777–1775 | Hor | Auibre | Nubhotepi (?) | Pochowany w grobie szybowym po północnej stronie piramidy Amenemhata III w Dahszur | |
| Sechemre Chutaui | 1775–1772 | Panczeni (?) | Sechemre Chutaui | ? | ||
| Dżedcheperu | 1772–1770 | Neb...ure (?) | ...ka re | ? | Oddzielny władca według Kima Ryholta. W starszych opracowaniach imię horusowe Dżedcheperu, imię nebti Dżedmesut oraz imię Złotego Horusa Bikaa przypisywane są Chendżerowi | |
| Sebekai | 1770–1769 | Sebekai | ? | ? | Faraon umieszczany najczęściej w XIII dynastii. Odkrycie grobu króla Seneb Kaj (zaliczanego do XVI dynastii lub dynastii z Abydos) sprawia, że bardzo prawdopodobna jest hipoteza, iż forma Sebekai jest tylko błędną pisownią tego imienia. Natomiast według Kima Ryholta mogło być nawet dwóch następujących po sobie faraonów: Seb oraz Kai, przodków Amenemhata VII syna Kai | |
| Amenemhat VII | 1769–1766 | (Syn) Kai Amenemhat | Sedżefakare | ? | Kai to przypuszczalnie imię ojca | |
| Wegaf (Ugaf) | 1766–1764 | Ugaf | Chutauire | ? | ||
| Chendżer | 1764–1759 | Chendżer | Userkare | Seneb[henas?] | Piramida w Sakkara | |
| Imiramesza | 1759–? | Imiramesza | Semenchkare | Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Antefa IV) | ? | |
| Antef IV | ?–? | Antef | Sehetepkare | Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Imirameszy) | ? | |
| Seth I | ?–1749 | ...ibre Seth | ? | ? | ||
| Sobekhotep III (Sebekhotep) | 1749–1742 | Sobekhotep | Sechemre Suadżtaui | Senebhenas, Neni | ? | |
| Neferhotep I | 1742–1731 | Neferhotep | Chaisechemre | Senebsen | Grób w Abydos | |
| Sahathor | 1733 | Sahathor | Menuadżre | ? | Efemeryczny koregent swojego brata Neferhotepa I | |
| Sobekhotep IV (Sebekhotep) | 1732–1720 | Sobekhotep | Chaineferre | Tjan (Czin) | Grób w Abydos | Brat Neferhotepa I i Sahathora |
| Sobekhotep V (Sebekhotep) | 1720–1717 | Sobekhotep | Merihotepre | Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa VI albo Jaiba) | ? | |
| Sobekhotep VI (Sebekhotep) | 1717–1712 | Sobekhotep | Chaihotepre | Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo Jaiba) | ? | |
| Jaib | 1712–1701 | Jaib | Uahibre | Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo VI) | ? | |
| Aj I (Eje I) | 1701–1677 | Aj | Merineferre | Inni (?) | Piramida w Sakkara (?) | Ostatni król, którego panowanie zaświadczone jest zarówno w Górnym, jak i w Dolnym Egipcie |
| Ini I | 1677–1675 | Ini | Meriitepre | ? | ||
| Sanchenre Suadżetu | 1675–1672 | Sanchenre Suadżetu | ? | ? | ||
| Ined (Neferhotep II) | 1672–1669 | Ined (Neferhotep) | Merisechemre | ? | Zdaniem von Beckeratha Merisechemre Ined tożsamy jest z Merisechemre Neferhotepem | |
| Hori (Hor II) | 1669–1664 | Hori | Suadżkare | ? | ||
| Sobekhotep VII (Sebekhotep) | 1664–1662 | Sobekhotep | Merikaure | ? | ||
Poniżej przedstawiono listę prawdopodobnych władców, których przynależność do XIII, czy też XIV albo XVI dynastii jest problematyczna. Według Papirusu Turyńskiego, po XII dynastii nastąpił okres panowania niezliczonej ilości władców, a zmiany na tronie następowały po kilku latach, miesiącach, a nawet dniach[3].
| Drugi Okres Przejściowy – XIII, XIV lub XVI dynastia | |||||
| Władca | Lata panowania p.n.e. | Nomen | Prenomen | Miejsce pochówku | Uwagi |
| Ibi II | ? | Ibi | ? | ? | |
| Aakeni | ? | Aakeni | ? | ? | Imię to, znaczące „Dzielny osioł”, zdaniem von Beckeratha jest celowym zniekształceniem przez kopistów imienia „Set jest dzielny” |
| Didumes | ? | [Didu(?)]mes | Dżedneferre (Dżedhotepre) | ? | Jeden lub dwóch władców o tym imieniu. Utożsamiany jest z nim czasami wspomniany przez Manetona Tutimajos |
| Ibi III | ? | Ibi | ...maatre | ? | |
| Hor III | ? | Hor | ...ubenre | ? | |
| Se...kare | ? | ? | Se...kare | ? | |
| Senebmiu | ? | Senebmiu | Suahenre | ? | |
| Sechaenre | ? | ? | Sechaenre | ? | |
| Mericheperre | ? | ? | Mericheperre | ? | |
| Merikare | ? | ? | Merikare | ? | |
| Senuseret IV (Sezostris IV) | ? | Senuseret | Seneferibre | ? | |
| Montuemsaf | ? | Montuemsaf | Dżedanchre | ? | |
| Neferhotep III | ? | Neferhotep (Ihernofret) | Sechemre Sanchtaui | ? | |
| Mentuhotep V | ? | Mentuhotep | Merianchre | ? | |
| Usermontu | ? | Usermontu | ? | ? | |
| Sobekhotep VIII (Sebekhotep) | ? | Sobekhotep | Sechemre Seusertaui | ? | |
| Ini II | ? | Ini | Meriszepsesre | ? | |
| Mentuhotep VI | ? | Mentuhotep | Suadżre | ? | |
| Senaib | ? | Senaib | Menchaure | ? | |
| Sobekhotep IX (Sebekhotep) | ? | Sobekhotep | Maare | ? | |
| Upuautemsaf | ? | Upuautemsaf | Sechemre Neferchau | ? | |
| Meritaui | ? | ? | ? | ? | Znamy wyłącznie imię horusowe tego faraona: Hor Meritaui |
| Chuiiker | ? | Chuiiker | ? | ? | |
| Seanchptah | ? | Seanchptah | Sechekaenre | ? | |
| Sakare | ? | Sa(?)kare | ? | ? | |
Przypisy edytuj
- ↑ pharaoh.se: The Royal Canon of Turin. [dostęp 2019-09-01].
- ↑ Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002, s. 278–285, 977. ISBN 83-207-1677-2.
- ↑ a b Dariusz Sitek: Starożytny Egipt. Historia i chronologia. [dostęp 2019-09-01].
- ↑ Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004, s. 399–400. ISBN 83-06-02917-8.
- ↑ pharaoh.se: The Thirteenth Dynasty. [dostęp 2019-09-01].
Bibliografia edytuj
- Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004. ISBN 83-06-02917-8.
- Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002. ISBN 83-207-1677-2.