Yrjö Väisälä
Yrjö Väisälä (czytaj [ˈyrjø ˈʋæisælæ]) (ur. 6 września 1891 w Kontiolahti, zm. 21 lipca 1971 w Rymättylä, obecne Naantali) – fiński geodeta, fizyk i astronom.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
6 września 1891 |
| Data i miejsce śmierci |
21 lipca 1971 |
| doktor nauk astronomii | |
| Odkryte planetoidy: 128 | |
|---|---|
| (1391) Carelia | 16 lutego 1936 |
| (1398) Donnera | 26 sierpnia 1936 |
| (1405) Sibelius | 12 września 1936 |
| (1406) Komppa | 13 września 1936 |
| (1407) Lindelöf | 21 listopada 1936 |
| (1421) Esperanto | 18 marca 1936 |
| (1424) Sundmania | 9 stycznia 1937 |
| (1446) Sillanpää | 26 stycznia 1938 |
| (1447) Utra | 26 stycznia 1938 |
| (1448) Lindbladia | 16 lutego 1938 |
| (1449) Virtanen | 20 lutego 1938 |
| (1450) Raimonda | 20 lutego 1938 |
| (1451) Granö | 22 lutego 1938 |
| (1453) Fennia | 8 marca 1938 |
| (1454) Kalevala | 16 lutego 1936 |
| (1460) Haltia | 24 listopada 1937 |
| (1462) Zamenhof | 6 lutego 1938 |
| (1463) Nordenmarkia | 6 lutego 1938 |
| (1471) Tornio | 16 września 1938 |
| (1472) Muonio | 18 października 1938 |
| (1473) Ounas | 22 października 1938 |
| (1477) Bonsdorffia | 6 lutego 1938 |
| (1478) Vihuri | 6 lutego 1938 |
| (1479) Inkeri | 16 lutego 1938 |
| (1480) Aunus | 18 lutego 1938 |
| (1483) Hakoila | 24 lutego 1938 |
| (1488) Aura | 15 grudnia 1938 |
| (1492) Oppolzer | 23 marca 1938 |
| (1494) Savo | 16 września 1938 |
| (1495) Helsinki | 21 września 1938 |
| (1496) Turku | 22 września 1938 |
| (1497) Tampere | 22 września 1938 |
| (1498) Lahti | 16 września 1938 |
| (1499) Pori | 16 października 1938 |
| (1500) Jyväskylä | 16 października 1938 |
| (1503) Kuopio | 15 grudnia 1938 |
| (1518) Rovaniemi | 15 października 1938 |
| (1519) Kajaani | 15 października 1938 |
| (1520) Imatra | 22 października 1938 |
| (1521) Seinäjoki | 22 października 1938 |
| (1523) Pieksämäki | 18 stycznia 1939 |
| (1524) Joensuu | 18 września 1939 |
| (1525) Savonlinna | 18 września 1939 |
| (1526) Mikkeli | 7 października 1939 |
| (1527) Malmquista | 18 października 1939 |
| (1529) Oterma | 26 stycznia 1938 |
| (1530) Rantaseppä | 16 września 1938 |
| (1532) Inari | 16 września 1938 |
| (1533) Saimaa | 19 stycznia 1939 |
| (1534) Näsi | 20 stycznia 1939 |
| (1535) Päijänne | 9 września 1939 |
| (1536) Pielinen | 18 września 1939 |
| (1541) Estonia | 12 lutego 1939 |
| (1542) Schalén | 26 sierpnia 1941 |
| (1548) Palomaa | 26 marca 1935 |
| (1549) Mikko | 2 kwietnia 1937 |
| (1551) Argelander | 24 lutego 1938 |
| (1552) Bessel | 24 lutego 1938 |
| (1567) Alikoski | 22 kwietnia 1941 |
| (1631) Kopff | 11 października 1936 |
| (1646) Rosseland | 19 stycznia 1939 |
| (1656) Suomi | 11 marca 1942 |
| (1659) Punkaharju | 28 grudnia 1940 |
| (1677) Tycho Brahe | 6 września 1940 |
| (1678) Hveen | 28 grudnia 1940 |
| (1696) Nurmela | 18 marca 1939 |
| (1699) Honkasalo | 26 sierpnia 1941 |
| (1723) Klemola | 18 marca 1936 |
| (1740) Paavo Nurmi | 18 października 1939 |
| (1757) Porvoo | 17 marca 1939 |
| (1883) Rimito | 4 grudnia 1942 |
| (1928) Summa | 21 września 1938 |
| (1929) Kollaa | 20 stycznia 1939 |
| (1947) Iso-Heikkilä | 4 marca 1935 |
| (2020) Ukko | 18 marca 1936 |
| (2067) Aksnes | 23 lutego 1936 |
| (2091) Sampo | 26 kwietnia 1941 |
| (2096) Väinö | 18 października 1939 |
| (2194) Arpola | 3 kwietnia 1940 |
| (2204) Lyyli | 3 marca 1943 |
| (2243) Lönnrot | 25 września 1941 |
| (2258) Viipuri | 7 października 1939 |
| (2292) Seili | 7 września 1942 |
| (2299) Hanko | 25 września 1941 |
| (2333) Porthan | 3 marca 1943 |
| (2379) Heiskanen | 21 września 1941 |
| (2397) Lappajärvi | 22 lutego 1938 |
| (2454) Olaus Magnus | 21 września 1941 |
| (2464) Nordenskiöld | 19 stycznia 1939 |
| (2479) Sodankylä | 6 lutego 1942 |
| (2486) Metsähovi | 22 marca 1939 |
| (2502) Nummela | 3 marca 1943 |
| (2512) Tavastia | 3 kwietnia 1940 |
| (2535) Hämeenlinna | 17 lutego 1939 |
| (2638) Gadolin | 19 września 1939 |
| (2639) Planman | 9 kwietnia 1940 |
| (2678) Aavasaksa | 24 lutego 1938 |
| (2679) Kittisvaara | 7 października 1939 |
| (2690) Ristiina | 24 lutego 1938 |
| (2715) Mielikki | 22 października 1938 |
| (2716) Tuulikki | 7 października 1939 |
| (2733) Hamina | 22 lutego 1938 |
| (2737) Kotka | 22 lutego 1938 |
| (2750) Loviisa | 30 grudnia 1940 |
| (2802) Weisell | 19 stycznia 1939 |
| (2820) Iisalmi | 8 września 1942 |
| (2826) Ahti | 18 października 1939 |
| (2885) Palva | 7 października 1939 |
| (2898) Neuvo | 20 lutego 1938 |
| (2962) Otto | 28 grudnia 1940 |
| (2972) Niilo | 7 października 1939 |
| (3037) Alku | 17 stycznia 1944 |
| (3099) Hergenrother | 3 kwietnia 1940 |
| (3166) Klondike | 30 marca 1940 |
| (3212) Agricola | 19 lutego 1938 |
| (3223) Forsius | 7 września 1942 |
| (3272) Tillandz | 24 lutego 1938 |
| (3281) Maupertuis | 24 lutego 1938 |
| (3522) Becker | 21 września 1941 |
| (3606) Pohjola | 19 września 1939 |
| (3897) Louhi | 8 września 1942 |
| (4181) Kivi | 24 lutego 1938 |
| (4266) Waltari | 28 grudnia 1940 |
| (4512) Sinuhe | 20 stycznia 1939 |
| (5073) Junttura | 3 marca 1943 |
| (5153) Gierasch | 9 kwietnia 1940 |
| (6073) Tähtiseuraursa | 18 października 1939 |
| (6572) Carson | 22 września 1938 |
Życiorys edytuj
Studiował astronomię na Uniwersytecie Helsińskim. W 1922 roku otrzymał tytuł doktorski. W 1925 został profesorem na Uniwersytecie w Turku, gdzie od 1927 przejął odpowiedzialność za astronomię. Od 1951 był członkiem Akademii Fińskiej.
Był renomowanym optykiem. Konstruował optykę korekcyjną do teleskopów Schmidta, wprowadził do geodezji interferometrię w celu standaryzacji pomiarów odległości. Jako geodeta wykorzystywał metodę triangulacji, race świetlne i światła do mierzenia odległości. Planował użycie balonów, rakiet i sztucznych satelitów do triangulacji międzykontynentalnej. Założył w latach 50. XX w. Obserwatorium Tuorla, które było położonym najbliżej bieguna północnego obserwatorium astronomicznym na świecie.
Odkrył w czasie swojej kariery naukowej 128 planetoid[1] oraz 4 komety: 40P/Väisälä, 139P/Väisälä-Oterma, C/1942 EA (Väisälä) i C/1944 H1 (Väisälä)[2].
W uznaniu zasług jego nazwiskiem nazwano jedną z planetoid – (1573) Väisälä[3] oraz krater Väisälä na Księżycu[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Minor Planet Discoverers. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2022-07-29. [dostęp 2022-08-31]. (ang.).
- ↑ Vaisala w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- ↑ Lutz D. Schmadel: Dictionary of Minor Planet Names. Springer, 2007, s. 125. ISBN 978-3-540-29925-7.
- ↑ Väisälä on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-31].