Yung Wing
Yung Wing (ur. 17 listopada 1828 w Xiangshan, zm. 21 kwietnia 1912 w Hartfordzie) – chiński działacz społeczny, pierwszy Chińczyk wykształcony w Stanach Zjednoczonych i naturalizowany Amerykanin, jeden z pierwszych zwolenników reformy i modernizacji państwa Qingów, zaangażowany w ruch samoumocnienia i ruch stu dni reform.
| |||||||||
| Nazwisko chińskie | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Życiorys edytuj
Pochodził z Xiangshan w prowincji Guangdong[1]. Przez jedenaście lat z woli rodziców kształcił się w szkółkach misjonarskich w Makau i Hongkongu, a w 1847 został wysłany na studia na Uniwersytecie Yale, które ukończył w 1854[2]. Podczas pobytu w USA przeszedł na chrześcijaństwo i w 1852 otrzymał obywatelstwo amerykańskie[3]. Po powrocie do Chin usiłował przekonać dwór w Pekinie o konieczności czerpania wzorców z zachodu i modernizacji kraju; propagując reformy spotkał się nawet w 1859 z przywódcami tajpingów[4]. Nawoływania Yunga początkowo trafiały w próżnię, dopiero po niemal 10 latach od jego powrotu Zeng Guofan zatrudnił go jako tłumacza i pośrednika przy zakupie nowoczesnych maszyn z zagranicy[5]. Później pomagał także m.in. Li Hongzhangowi przy zakupie amerykańskich armat dla chińskiej armii[6].
Ostatecznie rząd qingowski z inicjatywy Yung Winga skierował w 1872 pierwszą, 120-osobową grupę młodych Chińczyków na studia w Hartford w stanie Connecticut. Studentom, oprócz stojącego na czele misji Yunga, towarzyszyli nauczyciele chińscy, dbający o jednoczesne przygotowanie swoich podopiecznych do tradycyjnych egzaminów urzędniczych, oraz nadzorca pilnujący zachowywania konfucjańskiej moralności i strzegący przed zbytnim przyswojeniem sobie przez młodych zachodniej kultury. Ostatecznie dwór zrezygnował z planów kształcenia przyszłych kadr za granicą i w 1881 projekt zarzucono[7]. Podczas pobytu ze studentami w Hartford, Yung poślubił w 1875 Amerykankę Mary Kellogg[8], z którą miał dwóch synów: Morrisona Browna i Bartletta Goldena Yungów[9]. W tym samym roku otrzymał stanowisko zastępcy pierwszego w historii ambasadora państwa chińskiego w Waszyngtonie, Chen Lanbina[10], którym był do 1881[11].
Po rezygnacji przez dwór z reformatorskich planów Yung został odsunięty na boczny tor i w 1883 opuścił Chiny, osiedlając się w Stanach Zjednoczonych[12]. W 1895 powrócił do ojczyzny, gdzie zaangażował się w bezskuteczny ruch stu dni reform. Zniechęcony postawą obskuranckiej cesarzowej Cixi wrócił w 1902 do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmarł dziesięć lat później w Hartfordzie[13]. Do końca życia był zwolennikiem okcydentalizacji Chin, poparł ruch rewolucyjny Sun Jat-sena. W 1909 wydał napisaną po angielsku autobiografię My Life in China and America[14].
Przypisy edytuj
- ↑ Judy Yung, Gordon H. Chang, H. Mark Lai: Chinese American voices: from the gold rush to the present. Berkeley: University of California Press, 2006, s. 31–32. ISBN 0-520-24309-9. (ang.).
- ↑ Stacey Bieler: "Patriots" or "traitors"?: a history of American-educated Chinese students. Armonk, New York: M.E. Sharpe, 2004, s. 2. ISBN 0-7656-1186-4. (ang.).
- ↑ Lani Ah Tye Farkas: Bury my bones in America: the saga of a Chinese family in California, 1852–1996: from San Francisco to the Sierra gold mines. Nevada City, California: Carl Mautz Publishing, 1998, s. 89. ISBN 1-887694-11-0. (ang.).
- ↑ Jessie Gregory Lutz: Opening China: Karl F.A. Gützlaff and Sino-Western relations, 1827–1852. Grand Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing, 2008, s. 274. ISBN 978-0-8028-3180-4. (ang.).
- ↑ John King Fairbank: Historia Chin. Nowe spojrzenie. Warszawa-Gdańsk: Bellona/Marabut, 2004, s. 199–200. ISBN 83-1109726-7. (ang.).
- ↑ Khoon Choy Lee: Pioneers of modern China: understanding the inscrutable Chinese. Singapore: World Scientific, 2005, s. 52. ISBN 978-981-256-618-8. (ang.).
- ↑ John King Fairbank: Historia Chin. Nowe spojrzenie. Warszawa-Gdańsk: Bellona/Marabut, 2004, s. 200. ISBN 83-1109726-7. (ang.).
- ↑ Edward J. M. Rhoads: Stepping Forth Into the World: The Chinese Educational Mission to the United States, 1872–81. Hong Kong: Hong Kong University Press, 2011, s. 72. ISBN 978-988-8028-87-0. (ang.).
- ↑ Symposium on Historical, Archaeological and Linguistic Studies on Southern China, South-East Asia and the Hong Kong Region: papers presented at meetings held in September 1961 as part of the Golden Jubilee Congress of the University of Hong Kong. Hong Kong: Hong Kong University Press, 1967, s. 283. (ang.).
- ↑ Hongshan Li: U.S.-China educational exchange: state, society, and intercultural relations, 1905–1950. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press, 2008, s. 27. ISBN 978-0-8135-4199-0. (ang.).
- ↑ Roger Daniels: Asian America: Chinese and Japanese in the United States since 1850. Seattle: University of Washington Press, 1995, s. 27. ISBN 0-295-97018-9. (ang.).
- ↑ Thomas Edward La Fargue: China's first hundred: educational mission students in the United States, 1872-1881. Pullman, Washington: Washington State University Press, 1987, s. 61. ISBN 978-0-87422-035-3. (ang.).
- ↑ Guiyou Huang: Asian American autobiographers: a bio-bibliographical critical sourcebook. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group, 2001, s. 414. ISBN 0-313-31408-X. (ang.).
- ↑ Gu Chang-Sheng: Awaken: Memoirs of a Chinese Historian. Bloomington, Indiana: AuthorHouse, 2009, s. 155. ISBN 978-1-4490-0619-8. (ang.).