Załęcze Wielkie
Załęcze Wielkie (pierwotnie Załęcze[3]) – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Pątnów. Leży na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, nad rzeką Wartą.
| wieś | |
_(2).jpg) Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
43 |
| Kod pocztowy |
98-335[2] |
| Tablice rejestracyjne |
EWI |
| SIMC |
0709649 |
Położenie na mapie gminy Pątnów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu wieluńskiego  | |
 51°05′11″N 18°41′09″E/51,086389 18,685833[1]
| |
Historia edytuj
Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej oraz pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie w 1357 jako "Zalancz" leżąca w "terra Velusiensis" (łac. w ziemi wieluńskiej), a w "1511 Zalacze maior"[3].
Miejscowość została odnotowana w historycznych dokumentach własnościowych, prawnych i podatkowych. W 1357 wymieniona została jako własność arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1364 Mateusz, kasztelan rozpierski, sprzedał niejakiemu Marcinowi za 15 grzywien sołectwo we wsi Załęże z 2 łanami, karczmą, trzecim denarem, młynem oraz innym majątkiem. W 1511 wieś leżała w powiecie wieluńskim i liczyła 10 łanów kmiecych na 3 polach, z tego 5 łanów było opustoszałych. Mieszkańcy płacili czynsz po donicy miodu oraz w ramach dziesięciny prepozytowi wieluńskiemu po 3 grosze z łanu. Od Parzymiechów i Jaworzna miejscowość oddzielały bory, a od Dzietrznik rzeka Grabowa. Chłopi wnosili skargi o zajęcie im koni i bydła. W 1518 miejscowość liczyła 6 łanów. W 1520 leżała w parafii Łaszów. Mieszkańcy uiszczali dziesięcinę po 4 rączki miodu prepozytowi wieluńskiemu. W 1552 we wsi gospodarowało 9 kmieci, a jeden łan należał do sołtysa. W miejscowości stała karczma, do której przynależał jeden łan. Wybudowana została także nowa kuźnica. W 1553 we wsi odnotowano 5 łanów. W 1563 własność kapituły katedralnej gnieźnieńskiej. Wieś liczyła 8 kmieci gospodarujących na 8 łanach. Jeden łan należał do karczmarza, a dwa kolejne do sołtysa. Dokument odnotował, że kowal Grabowski kupił za 100 grzywien kolejną kuźnicę i płacił z niej 9,5 grzywny oraz wóz żelaza rocznie[3].
W końcu XVI wieku wieś w powiecie wieluńskim województwa sieradzkiego[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego.
Początkowo miejscowość usytuowana była tylko na prawym brzegu Warty, lecz z powodu częstych wylewów rzeki jej mieszkańcy postanowili przenieść się na lewy brzeg, aby uniknąć dalszych powodzi ich gospodarstw. Po dawnej wsi pozostała osada nazwana Piaskami z kilkoma zagrodami, pozostałości dawnych zabudowań oraz cmentarz choleryczny[5].
We wsi stoi kościół Matki Boskiej Częstochowskiej z 1981.
Geologia edytuj
W okolicach Załęcza Wielkiego znajdują się opuszczone kamieniołomy, w których odsłaniały lub odsłaniają się skały jurajskie (oksfordzkie)[6]. Znaleziono w nich skamieniałości krokodylomorfa, należącego do nadrodziny Teleosauroidea[7].
Ośrodek harcerski edytuj
W Załęczu Wielkim znajduje się Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy ZHP „Nadwarciański Gród”, dawniejsza Centralna Szkoła Instruktorów Harcerskich ZHP „Nadwarciański Gród”. W dniach 1–3 czerwca 2007 w Załęczu Wielkim obradował XXXIV Zjazd Nadzwyczajny ZHP.
Galeria edytuj
-
Most w Załęczu Wielkim -
Wjazd do Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego ZHP „Nadwarciański Gród”
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 157810
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1597 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Rosin 1963 ↓.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 68.
- ↑ Załęcze Wielkie. Portalu Turystycznym Województwa Łódzkiego. [dostęp 2018-04-25]. (pol.).
- ↑ Andrzej Wierzbowski, Ammonites and stratigraphy of the Upper Oxfordian of the Wieluń Upland, Central Poland, „Acta Geologica Polonica”, 28 (3), 1978, s. 299–334 [dostęp 2024-04-05] (ang.).
- ↑ Łukasz Weryński i inni, The first occurrence of machimosaurid crocodylomorphs from the Oxfordian of south-central Poland provides new insights into the distribution of macrophagous teleosauroids, „PeerJ”, 12, 2024, e17153, DOI: 10.7717/peerj.17153, ISSN 2167-8359 [dostęp 2024-04-05] (ang.).
Bibliografia edytuj
- Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasło: „Załęcze Wielkie”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 182.