Zabrost Wielki
Zabrost Wielki (niem. Gross Sobrost) – wieś w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Budry.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
116[2] |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
11-606[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NWE |
| SIMC |
0755655 |
Położenie na mapie gminy Budry  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego  | |
 54°19′32″N 21°55′28″E/54,325556 21,924444[1]
| |
Częścią wsi Zabrost Wielki są Budy, a osadą wsi Sąkieły Wielkie[4].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.
Miejscowość położona przy granicy z obwodem królewieckim, 24 km na północny wschód od Węgorzewa. W skład sołectwa Zabrost Wielki wchodzą następujące miejscowości: Zabrost Wielki, Skalisze i Dąbrówka. W miejscowości działa Polsko-Ukraińskie Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Zabrost Wielki oraz funkcjonuje "Ekomuzeum Zabrost Wielki"[5].
Przy moście na Węgorapie, między Zabrostem Wielkim a Sąkiełami Wielkimi, w pobliżu cmentarza, znajduje się pagórek (95 m wysokości) o nazwie Zamkowa Góra. Prawdopodobnie znajdowało się tam grodzisko staropruskie.
Historia edytuj
Najprawdopodobniej około przełomu X i XI w. oraz w XII–XIII w. funkcjonowały tutaj ufortyfikowane grodzisko plemienia Nadrowów, którego głównym celem było strzeżenie pobliskiego brodu[6]. Istnienie tu dawniej brodu potwierdza nazwa wsi Zabrost (Sobrost), którą należy najpewniej wywodzić ze złożenia dwóch słów z języka pruskiego: subs – sam i brastan – bród[6]. W końcu XIV w. była to strażnica krzyżacka, zbudowana w puszczy. Zabrost Wielki jako część dóbr von Schliebenów w obrębie starostwa darkiejmskiego, wzmiankowany był w 1523 r.[6] Wieś założona w XVI w. W tym czasie była to wieś szlachecka z dworem. W XVIII w. wybudowano we wsi szkołę.
W 1914 roku w czasie I wojny światowej wieś została zniszczona przez Rosjan, później w latach 1916-1917 odbudowana wg całościowego planu przez berlińskiego architekta Carla Kujatha[6] (do dzisiaj przetrwała w niezmienionym kształcie). We wsi istniała kuźnia, powstała prawdopodobnie na przełomie XIX i XX w. lub w czasie odbudowy wsi po zniszczeniach z okresu I wojny światowej.
W 1935 r. w tutejszej szkole pracowało dwóch nauczycieli a uczyło się 100 uczniów. W 1939 r. we wsi mieszkało 221 osób. Do 1945 r. należała do powiatu darkiejmskiego. W czasie II wojny częściowo zniszczona została kuźnia.
W 1947 roku wieś zasiedlono Ukraińcami w ramach Akcji „Wisła”.
W 2003 Zabrost Wielki zdobył I miejsce w konkursie na najlepiej zachowaną, zabytkową wieś Warmii i Mazur. W roku 2010 we wsi mieszkało 113 osób.
Zabytki edytuj
- Chałupy z podcieniami, wzniesione w konstrukcji ryglowej według charakterystycznego układu: dom mieszkalny ustawiony bokiem do drogi, stodoła szczytem, a pomiędzy budynkami ozdobne bramy[7].
- Kuźnia z przełomu XIX i XX wieku, rozebrana w 1994 roku, zrekonstruowana w 1996 r. w Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie.
- Cmentarz wojskowy z czasów I wojny światowej z cennym starodrzewiem i rzadko występującymi krzyżami żeliwnymi.
- Granitowy głaz z wyrytą datą 1914, znajdujący się za ostatnimi zabudowaniami miejscowości, upamiętniający przypuszczalnie bitwę stoczoną tu we wrześniu tego roku.
- Zamkowa Góra, na której wznosił się do XIII wieku pruski gród obronny[6]
Bibliografia edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 155113
- ↑ Wieś Zabrost Wielki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-09-30], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Kod pocztowy Zabrost Wielki •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], kodypocztowe.info [dostęp 2019-09-30].
- ↑ PRNG - nazwy miejscowości
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-11)].
- ↑ a b c d e Jerzy Łapo, Janusz Janowski, Czy jest tu jeszcze „zamek”? Badania w Zabroście Wielkim, stan. I, Zamkowa Góra, pow. węgorzewski, Materiały do Archeologii Warmii i Mazur, T. 1, red. S. Wadyl, M. Karczewski, M. Hoffmann
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 351-352