Zahnradbahn Stuttgart
Zahnradbahn Stuttgart (pol. Stuttgarcka Kolej Zębata) – kolej zębata w Stuttgarcie łącząca dzielnice Süd (a precyzyjnie: jej część zwaną Heslach) i Degerloch. Otwarta 23 sierpnia 1884, tor szerokości 1000 mm wyposażony w zębatkę systemu Riggenbacha, zasilana prądem stałym o napięciu 750 V (dawniej 600 V) z sieci napowietrznej. Obecnie linię eksploatują Stuttgarter Straßenbahnen AG.
| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zarządca |
Stuttgarter Straßenbahnen AG | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Długość |
2,2 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rozstaw szyn |
1000 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sieć trakcyjna |
750 V | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Wagon tramwajowy typu ZT-4 o numerze bocznym 1002 obsługujący linię Zahnradbahn Stuttgart na przystanku Marienplatz w Stuttgarcie (wrzesień 2002) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia |
1884 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok elektryfikacji |
1902 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zahnradbahn Stuttgart jest, obok Zugspitzbahn, Wendelsteinbahn oraz Drachenfelsbahn, jedną z czterech nadal czynnych kolei zębatych w Niemczech. Jest jednak jedyną, która nadal wykonuje publiczne rozkładowe przewozy pasażerskie. Pozostałe trzy są już tylko kolejami o znaczeniu turystycznym.
W maju roku 1959 Zahnradbahn Stuttgart została włączona do ogólnego planu numeracyjnego stuttgarckich tramwajów. Pierwotnie nosiła nr 30, jednak od czasu utworzenia Verkehrs- und Tarifverbund Stuttgart (związku komunalnego pełniącego funkcję organizatora transportu publicznego) nosi numer 10.
Historia edytuj
- 23 sierpnia 1884 – prywatne przedsiębiorstwo Filderbahn-Gesellschaft rozpoczęło eksploatację kolei, pociągi prowadzono przy użyciu parowozów
- 11 czerwca 1902 – kolej została zelektryfikowana
- 1903 – ograniczono kursowanie pociągów prowadzonych trakcją parową do weekendów
- 1920 – właściciel kolei (Filderbahn-Gesellschaft) zostaje przejęty na własność przez miasto Stuttgart, a prowadzenie ruchu pociągów przejęły Stuttgarter Straßenbahnen AG
- 1921 – ostatecznie wycofano parowozy z eksploatacji
- 1934 – miasto Stuttgart ostatecznie przejęło kolej na własność (likwidacja Filderbahn-Gesellschaft)
- 21 grudnia 1936 – przeniesiono przystanek początkowy z dotychczasowego dworca kolei zębatej (Filder-Bahnhof) na Marienplatz, dzięki czemu ułatwiono przesiadki z i do tramwajów; w miejscu dotychczasowego dworca zbudowano zajezdnię
- 16 grudnia 1994 – w celu poprawy połączenia z siecią tramwajową (obecne zwaną koleją miejską – Stadtbahn Stuttgart) oddano do użytku nowy, liczący 200 metrów długości, odcinek toru do Degerlocher Albplatz
- 6 grudnia 2002 – oddano do użytku całkowicie przebudowany przystanek końcowy na Marienplatz
Współcześnie edytuj
Kolej kursuje od godziny 5 do 21 w dni powszednie oraz od około 6.20 do około 21 w niedziele i święta. Przez cały tydzień od godziny 21 do około 0.40 kursuje kolejowa komunikacja zastępcza obsługiwana przez mikrobus. Czas przejazdu od stacji początkowej do końcowej wynosi 10 minut, a pociągi kursują z częstotliwością co 15 minut (z wyjątkiem godzin porannych w niedziele i święta, kiedy to kursują co 30 minut). Kolejowa komunikacja zastępcza kursuje co 20 minut[1].
Rowerzyści mogą przewozić rowery na specjalnej platformie doczepionej do wagonu pasażerskiego. Za załadunek oraz wyładunek roweru odpowiedzialny jest podróżny. Przewóz rowerów jest możliwy od godziny 5.45 w dni powszednie i soboty oraz od 7.00 w niedziele i święta[1].
Pociągi są obsługiwane przez trzy wagony typu ZT-4 dostarczone w roku 1982, z czego w ruchu znajdują się dwa (z wyjątkiem godzin porannych w niedziele i święta, kiedy kursuje tylko jeden), trzeci wagon pozostaje w rezerwie.
Przebieg linii edytuj
Trasa rozpoczyna się na Marienplatz w dzielnicy Süd i po opuszczeniu placu biegnie wydzielonym torowiskiem do dzielnicy Degerloch. Maksymalne pochylenie toru na zasadniczej trasie 17,8%, natomiast na trasie dojazdowej do zajezdni wynosi 20,0%. Długość trasy wynosi 2,2 km[2], a pokonywana różnica wysokości pomiędzy przystankiem początkowym Marienplatz (266 m n.p.m.), a końcowym Degerloch (470 m n.p.m.) wynosi 204 m, a najwyżej położonym punktem trasy jest przystanek przy Nägelestraße (473 m n.p.m.).
Tabor edytuj
Parowozy edytuj
Zahnradbahn Stuttgart eksploatowała w sumie 7 parowozów, z czego 5 dostarczyła Maschinenfabrik Esslingen (3 w latach 1883–1885 oraz kolejne 2 w roku 1898), a dwie kolejne zakupiono w roku 1918 ze szwajcarskiej kolei Brünigbahn. Wszystkie parowozy zezłomowano do roku 1922.
Doczepne wagony pasażerskie edytuj
Zahnradbahn Stuttgart eksploatowała w sumie pięć rodzajów doczepnych wagonów pasażerskich.
- Pierwsze cztery wagony (wagony typu 1 i 2) dostarczono w roku 1884. W roku 1906 zostały one sprzedane na Härtsfeldbahn, gdzie zostały zezłomowane (ostatni w roku 1958).
- W latach 1893–1900 dostarczono cztery wagony letnie (wagony typu 3). Zostały one zezłomowane w roku 1922.
- W latach 1896–1900 wprowadzono do eksploatacji sześć kolejnych wagonów, z których cztery służyły aż do początku lat 80. XX wieku
- W roku 1956 włączono do eksploatacji wagon doczepny pracujący do tej pory na sąsiedniej kolei wąskotorowej. Jednak ze względu na niski komfort podróży nie cieszył się on popularnością i służył jedynie do roku 1965
Przez cały okres eksploatacji doczepnych wagonów pasażerskich ze względów bezpieczeństwa pociągi zestawiano w ten sposób, że parowóz lub wagon motorowy znajdowały się zawsze na tym końcu pociągu, który był skierowany ku dolnej stacji kolei. Dzięki temu, w przypadku awarii sprzęgu pomiędzy wagonami lub wagonem a pojazdem trakcyjnym, nie doszłoby do zbiegnięcia (niekontrolowanego zjazdu) wagonów w dół.
Wagony silnikowe edytuj
- W roku 1902 zakupiono cztery elektryczne wagony silnikowe produkcji firmy Herbrand & Cie. Wagony te pierwotnie posiadały tylko jeden silnik trakcyjny i okazały się zbyt słabe. Spowodowało to opóźnienie wprowadzenia wagonów elektrycznych o dwa lata. Stało się to możliwe dopiero w roku 1904, po przebudowie wagonów polegającej na zabudowaniu drugiego silnika. W 1912 roku dostarczono jeszcze jeden wagon tego typu. Wagony tego typu pracowały do roku 1954.
- W latach 1935–1937 dostarczono nowe, trzyosiowe wagony motorowe, z czego ten dostarczony 1937 był pierwszym wagonem o konstrukcji w pełni stalowej. Dwa ostatnie wagony motorowe dostarczono w roku 1950. Jeden z wagonów dostarczonych w roku 1935 pracował aż do roku 1983.
- W roku 1982 zakupiono trzy nowoczesne wagony typu ZT-4[2]. Ze względu na usterki występujące w początkowym okresie eksploatacji do roku 1983 cały czas pozostawał w rezerwie jeden z wagonów pochodzących z roku 1950.
Wagony do przewozu rowerów edytuj
Zahnradbahn Stuttgart eksploatuje dwa wagony (platformy) do przewozu rowerów wyprodukowane przez Waggon-Union Berlin[2]. Platformy te, podobnie jak niegdyś doczepne wagony pasażerskie, doczepiane są do tego końca wagonu motorowego, która znajduje się od strony górnej stacji.
Galeria edytuj
-
Zahnradbahn Stuttgart w roku 1917 -
1 lipca 1980 – wagon nr 105 (rok budowy 1950) na przystanku Marienplatz -
Wagon typu ZT-4 (nr 1001) dojeżdża do Marientplatz -
Wagon typu ZT-4 (nr 1002) z platformą do przewozu rowerów na przystanku Marienplatz -
Wagon typu ZT-4 na przystanku Heigst -
Zestaw kołowy wagonu typu ZT-4 -
Torowisko
Przypisy edytuj
- ↑ a b Rozkład jazdy linii nr 10. Verkehrs- und Tarifverbund Stuttgart GmbH (VVS). [dostęp 2015-01-15]. (niem.).
- ↑ a b c Zacke – Stuttgarts Zahnradbahn zwischen Marienplatz und Dagerloch seit 1884. Stuttgarter Straßenbahnen AG. [dostęp 2015-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-09)]. (niem.).
Bibliografia edytuj
- Ulrich Theurer: 100 Jahre Zahnradbahn Stuttgart-Degerloch.
- Dirk von Harlem: Neue Zahnradbahn-Triebwagen für Stuttgart. Technische Beschreibung.
- „Straßenbahn Magazin”. Heft 53, s. 163 ff, August 1984. Stuttgart: Franckh’sche. ISSN 0340-7071.
- Gottfried Bauer: Straßenbahn in Stuttgart. „Über Berg und Tal” mit der SSB. GeraMond, München 2003, ISBN 3-7654-7188-7.
- Gottfried Bauer, Ulrich Theurer, Claude Jeanmaire: Eine Dokumentation über die Zahnrad- und Filderbahn, Cannstatter Strassenbahnen GmbH, Stuttgarter Vorort-Strassenbahnen, Esslinger Städtische Strassenbahn, Strassenbahn Esslingen-Nellingen-Denkendorf, Städtische Strassenbahn Feuerbach, Strassenbahn Feuerbach-Ludwigsburg GmbH. In: Strassenbahnen um Stuttgart/Tramways around Stuttgart (Germany). Eisenbahn, Villigen (AG) 1984, ISBN 3-85649-047-7.
- Die neue Zahnradbahnbrücke über die Obere Weinsteige. „Über Berg und Tal”. Jahrgang 26, heft 4, August 1965.
- Hans-Joachim Knupfer: Die Bahn zur schönen Aussicht. Stuttgarts Zahnradbahn. Stuttgart: Stuttgarter Straßenbahnen, 2009. ISBN 978-3-9811082-2-4.
Linki zewnętrzne edytuj
- Bogato ilustrowana strona poświęcona historii Zahnradbahn Stuttgart. filderbahn.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-12)].