Zamek w Starych Tarnowicach

zabytkowy obiekt w Tarnowskich Górach

Zamek w Starych Tarnowicach (niem. Schloss Alt-Tarnowitz[2]) – zabytkowy obiekt w Starych Tarnowicach, dzielnicy Tarnowskich Gór.

Zamek w Starych Tarnowicach
Symbol zabytku nr rej. A/639/66 z 2 maja 1966[1]
Ilustracja
Zamek w Starych Tarnowicach
Państwo

 Polska

Miejscowość

Tarnowskie Góry (Stare Tarnowice)

Adres

ul. Pyskowicka 39

Styl architektoniczny

styl renesansu

Rozpoczęcie budowy

1520

Ukończenie budowy

1570

Ważniejsze przebudowy

XIX wiek

Pierwszy właściciel

Piotr Wrochem

Kolejni właściciele

Baltazar Ohm-Januszewski,
Wacław Ohm-Januszewski i Anna Felicjana Ohm-Januszewska,
Kasper Hunter de Grandon,
Elżbieta de Jungret,
Krzysztof Fryderyk Kosiecki,
Karol Erdmann Larisch,
Jan Daniel Neugebauer,
Gottlieb von Büttner,
Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck,
Guido Henckel von Donnersmarck,
Kraft Henckel von Donnersmarck,
Państwowe Gospodarstwo Rolne

Obecny właściciel

Krystyna i Rajner Smolorz

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Starych Tarnowicach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Starych Tarnowicach”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek w Starych Tarnowicach”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Starych Tarnowicach”
Ziemia50°26′25,12″N 18°48′43,68″E/50,440311 18,812133
Strona internetowa

Historia edytuj

Pierwsza siedziba rycerska w Tarnowicach (obecnie dzielnicy Tarnowskich Gór) znajdowała się w okolicach kościoła parafialnego, gdzie zachowało się niewielkie wzniesienie będące pozostałością dawnego gródka rycerskiego – prawdopodobnie siedziby Adama de Tarnowice – najstarszego znanego z imienia mieszkańca osady wzmiankowanego w dokumentach pomiędzy 1310 i 1351 rokiem. Później Tarnowicami władał Święcisław, członek dworu księcia oleśnickiego Konrada II, wyznaczony w 1369 roku jako rozjemca przy sporze o podział księstwa bytomskiego. Ostatnimi znanymi rycerzami z Tarnowic są rycerz Sambor wzmiankowany w 1411 roku oraz Mikołaj i Teodor Włodkowie herbu Sulima, poświadczeni w 1415. Siedziba w postaci gródka rycerskiego funkcjonowała w XIV i XV w. i zastąpił ją zbudowany w XVI w. w nowym miejscu zamek w stylu renesansowym z dziedzińcem i krużgankami. Otoczony z trzech stron dziedziniec pierwotnie był otwarty ku północy. Fundatorem nowego założenia był przypuszczalnie rycerski ród Włodków albo Piotr Wrochem będący właścicielem majątku w 1525 roku. Zamek był w następnych wiekach wielokrotnie przebudowywany. Między innymi zamurowano krużganki, przebudowano sień wjazdową, powiększono skrzydło północne.

W 1820 kupił od Gottlieba von Büttnera zamek wraz z okolicznymi dobrami hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca. Dobra tarnowickie m.in. wraz z repeckimi zostały przekształcone przez hrabiego Guido w fideikomis dla jego młodszego syna Krafta, który odziedziczył je w 1916. Nie zamieszkał on jednak w zamku, lecz na swoją na swoją siedzibę wybrał nowy pałac zbudowany w pobliżu Rept.

Po II wojnie światowej zamek i dobra tarnowickie zostały znacjonalizowane. Zamek stał się własnością PGR-u. W ciągu następnych dziesięcioleci coraz bardziej niszczał. W 2000 r. właścicielami stali się Rajner i Krystyna Smolorzowie, którzy podjęli się całkowitej renowacji zamku i otoczenia. Pod koniec 2010 zakończył się remont zamku oraz jego otoczenia (oranżerii, stodoły). W czerwcu 2011 nastąpiło oficjalne otwarcie Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego.

Opis edytuj

W zachodnim skrzydle centralnie umieszczony ryzalit zwieńczony frontonem zbliżonym do á pans (z bokami) ozdobionym fryzami przechodzącymi od dachu w pseudo postumenty z wazami. We frontonie trzy kartusze z dużym herbem księstwa bytomskiego (Ś) oraz dwoma mniejszymi herbami szlacheckimi von: Wrochem (L) i Donnersmack (P)[3]. W zachodnie skrzydło zamku wmurowany został renesansowy portal z datą 1545 pochodzący z pałacu w Płoninie. Z tamtego pałacu pochodzi również altana wybudowana w zamkowym parku[4][5].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. Schloss Alt-Tarnowitz, Dresden 18: Druck Trau & Claus, [ok. 1900] [dostęp 2020-10-23], nazwa na starej widokówce.
  3. Zamek. Tarnowskie Góry. [dostęp 2023-11-17].
  4. Zamek Niesytno w Płoninie – Czy tylko portal?. niesytno.pl. [dostęp 2015-06-17].
  5. Zamek Niesytno w Płoninie – Więcej Płoniny w Starych Tarnowicach. niesytno.pl. [dostęp 2015-06-17].

Literatura edytuj

  • J.Krawczyk, A.Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2003.
  • M. Wroński, Gródek rycerski, czyli „zagadkowy pagórek na polu organisty” w Tarnowicach Starych, „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 1, Tarnowskie Góry 1986, s. 5–14.
  • M. Wroński, Z dziejów rycerstwa i szlachty regionu tarnogórskiego (właściciele wsi Tarnowice Stare na przestrzeni wieków), „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 2, Tarnowskie Góry 1986, s. 3–18.

Linki zewnętrzne edytuj