Zanzibar (wyspa)
Zanzibar (znany także jako Unguja) – wyspa na Oceanie Indyjskim. Jest największą wyspą Archipelagu Zanzibar. Należy w całości do Tanzanii i wchodzi w skład jej autonomicznej części, Zanzibaru. Powierzchnia wyspy wynosi 1658 km², co czyni ją największą wyspą tanzańską. Największym miastem na wyspie jest Zanzibar.
| |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
1658 km² |
| Populacja (2002) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Tanzanii  | |
 6°09′00,41″S 39°20′21,46″E/-6,150114 39,339294
| |
| |
Historia edytuj
Pierwszymi mieszkańcami wyspy byli Afrykanie z kontynentu[2]. W wiekach VIII – X obszar uległ kolonizacji Arabów i Persów[2]. Od X wieku Zanzibar podlegał silnym wpływom kontynentalnej kultury Suahili. W tym czasie należał do sułtanatu obejmującego oprócz Zanzibaru obszar wyspy Pemba. Na początku XVI wieku wyspę opanowała Portugalia[3]. Rządy portugalskie na wyspie trwały do XVII – XVIII wieku, kiedy to Portugalczycy zostali wyparci przez sułtanów Omanu[3]. Wyspa rozkwitła w pierwszej połowie XIX wieku pod rządami sułtana Sayida Saida. Pod jego rządami Zanzibar stał się centrum imperium Omanu (w 1840 roku przeniesiono doń stolicę)[3]. Od początku XIX wieku wprowadzono uprawy plantacyjne. W 1856 roku Zanzibar wraz z Pembą i posiadłościami afrykańskimi oderwał się od Omanu. W kolejnych latach utworzono Sułtanat Zanzibaru. W XIX wieku osiedlili się hinduscy bankierzy i kupcy (zmonopolizowali handel) oraz kupcy europejscy[2].
Od połowy XIX wieku o wpływy na wyspie walczyli Brytyjczycy, Niemcy i Francuzi. W latach 1886–1890 mocarstwa te podzieliły między siebie lądowe posiadłości sułtanatu. W 1890 Zanzibar i Pemba objęty został brytyjskim protektoratem. Próba zamachu stanu (rozbita przez siły brytyjskie) stała się pretekstem do likwidacji niewolnictwa na wyspie (zakazano go w 1911 roku). W 1926 władze kolonialne utworzyły radę ustawodawczą i wykonawczą. W ich skład weszli przedstawiciele ludności arabskiej, hinduskiej oraz afrykańskiej[2].
10 grudnia 1963 Zanzibar wraz z inną wyspą Pembą uzyskał niepodległość jako sułtanat, w którym władzę sprawował Dżamszid ibn Abd Allah. Zanzibar liczył wówczas około 230 tysięcy Afrykanów, których część deklarowała pochodzenie perskie i określała się jako Szirazowie. Na wyspie występowały też mniejszości – 50 tysięcy Arabów i 20 tysięcy osób pochodzenia południowoazjatyckiego. Arabowie i Azjaci zdominowali gospodarkę i politykę państwa[4]. Najważniejsze partie polityczne zostały zorganizowane według kryteriów etnicznych. Arabowie założyli Nacjonalistyczną Partię Zanzibaru (ZNP) a Afrykanie Partię Afroszyrazyjską[5]. Ponadto działała Ludowa Partia Zanzibaru i Pemby[2]. W wyborach do parlamentu w 1961 roku dwie największe partie uzyskały równe poparcie, zyskując po 11 miejsc w parlamencie[5]. Wybory zostały powtórzone w 1963 roku w związku z uzyskaniem niepodległości. Choć partia rdzennych mieszkańców Afryki zyskała 54% głosów na skutek ordynacji wyborczej większość zachowali Arabowie, którzy przystąpili do wzmacniania swojej pozycji[6]. Gdy niezadowoleni socjalistyczni działacze wywodzący się z Partii Nacjonalistycznej założyli w tym samym roku odrębną partię Umma, rząd nacjonalistów arabskich, obawiając się utraty władzy, zdelegalizował partię i wyrzucił z pracy wszystkich policjantów pochodzenia afrykańskiego[7]. Policja została zastąpiona oddziałami paramilitarnymi[8]. Rząd poprosił też wojska brytyjskie o pozostanie na wyspie, jednak Wielka Brytania odmówiła, obawiając się wybuchu wzmożonej aktywności komunistycznej na wyspie. Część Brytyjczyków dalej działała w arabskiej administracji rządowej[9][10].
12 stycznia 1964 wybuchła rewolucja, w wyniku której obalono sułtana. Powstańcy wywodzili się głównie spośród rdzennych mieszkańców Afryki, w tym ze zwolnionych z pracy policjantów. Sułtan i jego rząd uciekli z wyspy[11]. Rewolucjoniści liczyli od 600 do 800 bojowników[12]. Rewolucyjny rząd tymczasowy utworzyła afroszyrazyjska i arabska Umma. Kraj przemianowano na Ludową Republikę Zanzibaru i Pemby. Czarnoskórzy Afrykanie rozpoczęli walki z Arabami, w wyniku których zginąć mogło od dwóch do czterech tysięcy osób[13], a wielu Arabów wyjechało do Omanu[14]. Sytuacja ustabilizowała się do 4 lutego, a nowy rząd z Johnem Okello na czele uzyskał powszechną aprobatę ludności[15]. Nowy rząd został przyjęty z niechęcią przez Brytyjczyków i Zachód, z kolei kraje takie jak Kuba czy Chiny udzieliły wsparcia nowym władzom i wysłały pomoc[16]. 11 marca w wyniku rozgrywek na szczytach władzy Okello został pozbawiony władzy i wyjechał z kraju[17]. W kwietniu rząd utworzył Armię Ludowo-Wyzwoleńczą i przeprowadził rozbrojenie milicji[18]. 26 kwietnia 1964 roku Zanzibar utworzył wraz z Tanganiką nowe państwo – Zjednoczoną Republikę Tanzanii[19]. Zjednoczenie to miało na celu między innymi niedopuszczenie do możliwego komunistycznego przewrotu oraz osłabienia wpływów radykalnie lewicowej partii Umma, której program nie odpowiadał dominującym w rządzie umiarkowanym socjalistom[20]. Pomimo ograniczenia wpływów Ummy część jej postulatów w zakresie zdrowia, edukacji i pomocy społecznej została przyjęta przez rząd[21].
Gospodarka edytuj
Na wyspie istnieją liczne plantacje goździkowca i palmy kokosowej, które są głównymi towarami eksportowanymi z wyspy. Ponadto z Zanzibaru eksportuje się przyprawy, wodorosty i rafię. Dobrze rozwinięte jest rybołówstwo. Ważną rolę w gospodarce odgrywa turystyka.
Zwyczajowo na Zanzibarze stosuje się pewną formę lokalnego, nieoficjalnego czasu słonecznego. Według tego czasu doba rozpoczyna się codziennie o godzinie 6:00 rano (wschód słońca), a więc jest przesunięta względem czasu oficjalnego o 6 godzin[22].
Przypisy edytuj
- ↑ National Bureau of Statistics: CPI-Summary (January-April 2011). [dostęp 2011-10-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e Tanzania. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-06-04].
- ↑ a b c Zanzibar. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)].
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 4.
- ↑ a b Shillington 2005 ↓, s. 1716.
- ↑ Parsons 2003 ↓, s. 106.
- ↑ Sheriff i Ferguson 1991 ↓, s. 239.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 5–6.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 27–28.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 5.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 7.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 6.
- ↑ Nationalism Is Viewed as Camouflage for Reds, „New York Times”
- ↑ Plekhanov 2004 ↓, s. 91.
- ↑ Zanzibar Quiet, With New Regime Firmly Seated, „New York Times”
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 18.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 17.
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 15.
- ↑ Zanzibar history. [dostęp 2011-10-23].
- ↑ Speller 2007 ↓, s. 19.
- ↑ Sherif i Ferguson 1991 ↓, s. 241.
- ↑ Afryka - Tanzania - relacja z wyprawy i informacje praktyczne [online], www.yahodeville.com [dostęp 2017-11-15] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Sergey Plekhanov, A Reformer on the Throne: Sultan Qaboos Bin Said Al Said, Trident Press Ltd, 2004, ISBN 1-900724-70-7 (ang.).
- Abdul Sheriff, Ed Ferguson (red.), Zanzibar Under Colonial Rule, James Currey Publishers, 1991, ISBN 0-85255-080-4 (ang.).
- Ian Speller, An African Cuba? Britain and the Zanzibar Revolution, 1964, „Journal of Imperial and Commonwealth History”, 35 (2), 2007, s. 1–35 (ang.).