Wikipedia

Zbiór potrzebniejszych wiadomości

polska encyklopedia

Zbiór potrzebniejszych wiadomości – jedna z pierwszych polskich encyklopedii[a], napisana przez Ignacego Krasickiego, wydana po raz pierwszy w Warszawie i we Lwowie w latach 1781–1783[1][2].

Zbiór potrzebniejszych wiadomości
Zbior potrzebnieyszych wiadomości, porządkiem alfabetu ułożonych
Ilustracja
„Zbiór Potrzebniejszych Wiadomości”
Tom I z 1781 roku.
Autor

Ignacy Krasicki

Typ utworu

encyklopedia

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

1781

Wydawca

Michał Gröll

Historia edytuj

 
Twórca encyklopedii – Ignacy Krasicki

Autorem był znany polski poeta i bajkopisarz Ignacy Krasicki inspirujący się oświeceniowym dorobkiem encyklopedystów francuskich Jeana le Ronda d’Alemberta, Denisa Diderota oraz Woltera, których poznał osobiście goszcząc we Francji[3].

W 1780 roku Krasicki przyjechał z Lidzbarka Warmińskiego do Warszawy przywożąc ze sobą manuskrypt przygotowywanego do druku Zbioru potrzebniejszych wiadomości. Zaprezentował go w czasie słynnych obiadów czwartkowych odbywających się u króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, gdzie w szerszym gronie omówiono zawartość tej publikacji, a także wniesiono poprawki i omówiono publikację. Druk zlecony został warszawskiemu drukarzowi i wydawcy Michałowi Gröllowi, który 20 maja 1780 roku ogłosił subskrypcję na Zbiór potrzebniejszych wiadomości. Tom pierwszy ukazał się pod koniec 1781 r., a drugi pod koniec 1782[4][5][6].

Krasicki uzupełnił potem dzieło, które ostatecznie osiągnęło liczbę sześciu tomów i wydano zostało już po jego śmierci w Warszawie jako część zbiorowego wydania jego dzieł. Wersję sześciotomową wydał w latach 1828–1833 Adam Jakubowski w warszawskiej drukarni Natana Glücksberga[6].

Zawartość edytuj

Pełny tytuł dzieła brzmiał Zbiór potrzebniejszych wiadomości porządkiem alfabetu ułożonych. Była to dwutomowa encyklopedia, której hasła miały nowoczesny układ alfabetyczny oraz regest tematyczny. Miała charakter popularny; zawierała głównie krótkie objaśnienia haseł z wyraźnym naciskiem na tematykę polską. Istniało niewiele dłuższych haseł: o Chełmińskiem województwie, o Komissyi edukacyi obojga narodów, o Aleksandrze Lisowskim, o marszałku w Polsce, o monecie, o Niemnie, o orderach polskich, o Polsce[2].

Oprócz tematyki polskiej encyklopedia zawierała również hasła związane z chrześcijaństwem, klasyczną terminologią wywodzącą się ze starożytnej Grecji oraz Rzymu, a część dotyczyła także zagadnień geograficznych, tematyki orientalnej – blisko- i dalekowschodniej[7].

Nie wszystkie opisy haseł są autorstwa Krasickiego: część z nich literaturoznawcy przypisują innym autorom. Problematyka ta stała się przedmiotem polemiki, a najbardziej znaną jest dyskusja nad hasłem poezja, którego autorstwo przypisuje się krytykowi literackiemu księciu Adamowi Czartoryskiemu[8].


Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ kolejna po Encyclopaedia Natvralis Entis Stanisława Stokowskiego, Inventores rerum Jana Protasowicza oraz Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kostkiewiczowa 2014 ↓.
  2. ↑ a b Krasicki 1781 ↓.
  3. ↑ Rzadkowska 1955 ↓.
  4. ↑ Pusz 2013 ↓.
  5. ↑ Goliński 1966 ↓.
  6. ↑ a b Goliński 2011 ↓.
  7. ↑ Siwiec 2015 ↓.
  8. ↑ Zalewski 1907 ↓.

Bibliografia edytuj

  • Teresa Kostkiewiczowa: Czytanie poetów polskiego oświecenia t. 2. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014, s. 499. ISBN 978-83-61552-96-3.
  • Ignacy Krasicki: Zbiór potrzebniejszych wiadomości t. I-II. Warszawa: nakładem Michała Grölla, 1781.
  • Ewa Rzadkowska, Encyklopedia i Diderot w polskim oświeceniu. Tom 24 z Studia historycznoliterackie, Warszawa: Zakład im. Ossolińskich, 1955, ISSN 0554-5692.
  • Wiesław Pusz, "Nad tekstami Krasickiego. Studia. Studia z Okresu Oświecenia. T. 5", Warszawa 2013, s. 149-173, ISSN 0079-4791.
  • Paweł Siwiec: Orientalia w "Zbiorze potrzebniejszych wiadomości porządkiem alfabetu ułożonych" Ignacego Krasickiego. Warszawa: Księgarnia Akademicka, 2015. ISBN 978-83-7638-672-0.
  • Ludwik Zalewski, "Kto jest autorem artykułu o poezyi, zawartym w Zbiorze potrzebniejszych wiadomości r. 1781?" w "Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej" nr. 6/1/4, Warszawa 1907, s. 490-492.
  • Zbigniew Goliński: Kalendarz życia i twórczości Ignacego Krasickiego. T. 1–2. Poznań: Wyd. PTPN, 2011. ISBN 978-83-7654-047-4.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbiór_potrzebniejszych_wiadomości&oldid=70717003”