Wikipedia

Zbrodnia w Grabówce (powiat białostocki)

mord popełniony na 16 000 ofiar cywilnych i wojskowych (Polakach, Białorusinach, Żydach i jeńcach sowieckich) mieszkańcach powiatu białostockiego i okolic, dokonany przez okupanta niemieckiego w latach 1941–1944

Zbrodnia w Grabówce – zbrodnia popełniona przez okupanta niemieckiego w latach 1941–1944 w Grabówce na Polakach, Białorusinach, Żydach i jeńcach sowieckich. Liczba ofiar szacowana jest na 16 000 osób. Po 1945 w miejscu zbrodni Urząd Bezpieczeństwa dokonywał mordów na żołnierzach Armii Krajowej[1].

Zbrodnia w Grabówce
Ilustracja
Pomnik „W Hołdzie Ofiarom Hitlerowskiego Ludobójstwa” odsłonięty w 1973
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Grabówka

Data

1941–1944

Liczba zabitych

16 000 osób

Typ ataku

egzekucja przez rozstrzelanie

Sprawca

III Rzesza

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia53°07′35″N 23°15′29″E/53,126389 23,258056
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Karol Usakiewicz, Grabówka 1941–1944. Masowe egzekucje w świetle relacji świadków, IPN Białystok 2016.[2]

W świadomości historycznej mieszkańców Białegostoku i jego okolic słowo „Grabówka” jest synonimem zbrodni, których Niemcy dopuścili się tu w latach 1941–1944. Miejsce masowych egzekucji z 1943 r. przy Szosie Baranowickiej w pobliżu Kolonii Grabówka, obok którego znajduje się pomnik Ofiar Wojny, stało się tak wyraźnym symbolem męczeństwa, że niekiedy przyćmiewa pamięć o innych: Lesie Pietrasze, Nowosiółkach, Bacieczkach, getcie białostockim, więzieniu, koszarach na Nowym Mieście. Paradoksalnie jednak „Grabówka” to teren nadal nie całkiem poznany.

W I połowie 1944 roku Niemcy przystąpili do zacierania śladów zbrodni. W tym celu specjalne Komando 1005 wydobyło i spaliło zwłoki z trzech zbiorowych mogił[3].

Po II wojnie światowej podjęto prace ekshumacyjne, w toku których zlokalizowano w Grabówce 17 zbiorowych mogił. Tworzą one trzy odrębne pola, które obecnie otaczają pomnik ofiar zbrodni[1].

Upamiętnienie ofiar zbrodni odbywa się corocznie w połowie czerwca[4][5]. 14 kwietnia 2021 Urząd Marszałkowski w Białymstoku i Gmina Supraśl zawarły umowę na ponowne urządzenie terenu nekropolii[6].

Pomnik edytuj

Pomnik powstał w 1973 r. Jego autorem był Stanisław Wakuliński, a wykonawcami kamieniarze Lech Filarski i Ryszard Kierszniewski. Posiada on postać rzeźby upadającej postaci rozstrzelanego ze związanymi rękami, umieszczonej na tle pionowej formy abstrakcyjnej. Na monumencie umieszczono napis: „W HOŁDZIE OFIAROM HITLEROWSKIEGO LUDOBÓJSTWA”. Pomnik wykonano z piaskowca. Od mogił zamordowanych oddzielają go drzewa oraz betonowe ogrodzenie. Kwatery mogił zaznaczono betonowymi krzyżami łacińskimi i prawosławnymi[7].

Galeria edytuj

  •  
    Fragment pomnika projektu Stanisława Wakulińskiego
  •  
    Wejście na teren upamiętnienia ze zbiorowymi mogiłami
  •  
    Tablica przed wejściem na cmentarz: "Tu spoczywa 16 000 ofiar bestialsko pomordowanych przez faszystów hitlerowskich w latach 1941–1944"
  •  
    Nagrobek-krzyż na cmentarzu

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Polegli na Białostocczyźnie. www.suprasl.pl. [dostęp 2018-11-15].
  2. ↑ Instytut Pamięci Narodowej Białystok. ipn.gov.pl. [dostęp 2018-11-15].
  3. ↑ Jan Onacik, Przewodnik po miejscach walki i męczeństwa woj. białostockiego lata wojny 1939-1945. Wydawnictwo Sport i Turystyka. Warszawa 1970 r. s. 25-27.
  4. ↑ W Grabówce oddano hołd ofiarom zbrodni hitlerowskiej na Białostocczyźnie. Polskie Radio Białystok, 16.06.2019. [dostęp 2021-03-20].
  5. ↑ Uroczystość w Grabówce. Oficjalny portal Miasta Białystok, 12.06.2019. [dostęp 2021-03-20].
  6. ↑ Umowa na upamiętnienie miejsca pamięci narodowej w Grabówce /fot. TVP3 Białystok 2021-04-14.
  7. ↑ Marcin Zgliński, Katalog Zabytków Sztuki Województwo Podlaskie (Białostockie), Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016 r. s. 71-72.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnia_w_Grabówce_(powiat_białostocki)&oldid=73036441”