Zbroja końska

Element wojskowego ekwipunku dla koni.

Zbroja końska (także: ladr) – rodzaj zbroi zwierzęcej przeznaczonej dla koni[1].

Zbroja końska, XVI w.

Chroniła konia w czasie bitwy, zazwyczaj pokrywała całego konia, oprócz pyska i nóg.

Historia edytuj

 
Oddział ciężkiej jazdy, bitwa pod Orszą

Opancerzenie zwierząt bojowych znane było już w starożytności. W Europie Zachodniej zaczęto je stosować w XIII w. Początkowo zbroja końska miała postać watowanego kropierza, później – kolczugi lub zbroi łuskowej nakładanej na konia. W XV w. i w I połowie XVI w. uzyskała ostateczną formę pełnej zbroi płytowej[2].

Potrzeba jej stosowania brała się stąd, że konie stosunkowo krótko służyły w bitwie. Początkowo sporadycznie stosowana, głównie przez bogatszych wojowników i władców. W późniejszym okresie stosowała ją cała ciężka jazda, a niekiedy lekka posiadała proste, lekkie zbroje końskie. Stosowana była jeszcze krótko po rozpowszechnieniu broni palnej, lecz szybko zanikła.

Używano jej przez:

Rodzaje edytuj

 
 
Jeździec na koniu w kolczudze
  • Ciężka zbroja płytowa składała się z napierśnika, nazadnika, z dwóch blach bocznych łączących przednią i tylną część zbroi, a także z naczółka („hełmu”) oraz folgowego nakarczka.
  • Zbroja składająca się z kolczugi była zrobiona z płacht kolczugi przyczepionych paskami. Głowa była czasem chroniona naczółkiem płytowym. Jej wadą było to, że nie chroniła przed strzałami.
  • Zbroja łuskowa składała się z płatów materiału pokrytego blaszkami, przytwierdzonych do boków konia, spiętych na zadzie i na piersi, przywiązanych do szyi i przypiętych do głowy. W rzadkich przypadkach obejmowała całe ciało konia, łącznie z nogami, brzuchem i ogonem wierzchowca.
 
Katafrakt na koniu w niepełnej zbroi łuskowej zbudowanej z dwóch bocznych płatów zbroi spiętych na piersi i zadzie oraz połowicznego nakarczka połączonego z lekkim naczółkiem

Elementy zbroi płytowej edytuj

 
Pełny naczółek, widoczne ozdobne kratki na oczy i tuleje na uszy
  • Naczółek – chronił głowę konia, czasem miał płytki chroniące policzki, uszy i oczy oraz kolczugę chroniącą gardło.
  • Nakarczek – chronił szyję; mógł być pełny lub połowiczny, chroniący tylko wierzch szyi, często wspomagany kolczugą.
  • Napierśnik – chronił pierś.
  • Blachy boczne – uzupełniały przerwę między napierśnikiem a nazadnikiem.
  • Nazadnik – ochrona zadu; posiadał otwór na ogon.

Problemem były wodze, które przecinali atakujący, by uniemożliwić kierowanie koniem. By zapobiec temu wodze często wykonywano z łańcucha. Dodatkowo w niektórych zbrojach wykonywano dodatkowe wodze w przypadku urwania głównych.[potrzebny przypis]

Nogi oraz spód zwierzęcia nie były chronione zbroją płytową. Czasem do zbroi doczepiano od spodu fartuch kropierza, w celach ozdobnych. Całość łączono nitami, zawiasami oraz paskami.

Elementy zbroi łuskowej edytuj

  • Naczółek wykonywano jako płat zbroi przytwierdzany do głowy, w wersji pełnej zawiązywany pod gardłem, ogłowie konia umieszczano pod zbroją.
  • Nakarczek wykonywano jak płat zbroi, którym okładano szyję konia, zapinany na wierzchu.
  • Napierśnik wykonywano jako „fartuch” ze zbroi łuskowej, zawieszony na szyi.
  • Nazadnik wykonywano go jako „fartuch” ze zbroi łuskowej przyczepionego do siodła, był równocześnie płatami bocznymi.

Niektóre zbroje katafrackie obejmują całe ciało konia (patrz zdjęcie). Zbroje te uzupełniono o łuskowy podbrzusznik i nogawice dla konia. W niektórych zbrojach ogon umieszczano w ochronnym "worku" ze zbroi łuskowej. Koń w takiej zbroi był praktycznie nie do zranienia.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. [dostęp 2016-06-11].
  2. Barding - The Armored Defence of the Horse. medieval-spell.com. [dostęp 2018-08-17]. (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Władysław Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981.