Wikipedia

Zdanie egzystencjalne

Zdanie egzystencjalne – zdanie, w którym informuje się o istnieniu danej rzeczy, osoby bądź zjawiska w pewnych okolicznościach. W różnych językach przyjmuje różne struktury; może być wprowadzane specjalną konstrukcją, jak np. w języku angielskim, bądź też przypadkiem jak w języku fińskim.

Zdanie egzystencjalne w języku angielskim edytuj

Wprowadzane jest przez konstrukcję there is – there are[1]:

There is a pig in the garden. – W ogrodzie jest świnia.
There is no water on the Moon. – Na Księżycu nie ma wody.

Ponieważ definicja ta jest ściśle syntaktyczna, zdaniem egzystencjalnym nie nazwiemy zdania o jednakowym znaczeniu[2]:

A pig is in the garden. – W ogrodzie jest świnia.

Gary Milswark zaproponował inną definicję zdania egzystencjalnego w języku angielskim. Będą to zdania rozpoczynające się od there, które mówią o istnieniu zbioru obiektów, przy założeniu, że jest to zbiór niepusty. Wtedy do zdań egzystencjalnych zaliczymy także na przykład[3]:

There were several people dead in the school shooting. – Kilka osób zginęło w trakcie szkolnej strzelaniny.
There ensued a quarrel. – Wywiązała się kłótnia.

Zdanie egzystencjalne w języku fińskim edytuj

Zwykle zaczyna się od okolicznika miejsca: Kadulla on auto (na ulicy jest samochód)[4]. Gdy w grę wchodzi nieoznaczona liczba (ilość) desygnatu, występuje partitivus[potrzebny przypis]:

Lasissa on olutta – W szklance jest piwo (jakaś ilość).
Poikia juoksee pihalla – Po podwórku biegają (jacyś) chłopcy.

Zdanie egzystencjalne w języku francuskim edytuj

Konstrukcja informująca o istnieniu to w języku francuskim il y a. Konstrukcja il y a oparta jest na zaimku il (on) i III osobie czasownika avoir→ a (ma). Czynnikiem wprowadzającym relację istnienia jest zaimek y, który w tym przypadku sugeruje obecność desygnatu w konkretnym miejscu[5].

Zdanie egzystencjalne w języku niemieckim edytuj

Cechą niemieckiego zdania egzystencjalnego jest es gibt. Pierwotne znaczenie czasownika geben, którego III os. lp. brzmi es gibt to dawać. W tej strukturze istnieniu nadano sens przenośny: "natura bądź opatrzność daje nam". Zgodnie ze zrębami gramatyki kognitywnej, semantycznie dawać jest bliskie istnieniu[6].

Zdanie egzystencjalne w języku polskim edytuj

Pewien typ zdań wskazuje jedynie na istnienie pewnej rzeczy bądź zjawiska[7]. Zdanie egzystencjalne może zawierać informacje dotyczące lokalizacji przedmiotu (zdanie lokatywne) lub aktualnym usytuowaniu. Obok czasownika "być" stosuje się wtedy "stać". "siedzieć" i inne[8].

Zdanie egzystencjalne w języku rosyjskim edytuj

W języku rosyjskim klasyczne zdanie egzystencjalne według teorii lingwistycznych[9] w ujęciu struktur znaczeniowych (a nie abstrakcyjno-gramatycznych) i składowych semantycznych zawiera trzy podstawowe komponenty: jeden wskazujący obszar (przestrzenny – i ten jest przeważający dla języka rosyjskiego, lub temporalny) istnienia lub przebywania, drugi – istniejący w danym obszarze obiekt (lub klasa obiektów), a trzeci – fakt istnienia, przebywania lub posiadania. Jednocześnie wskazywane jest, że o ile dwa pierwsze komponenty zdań egzystencjalnych (bytowych) są w języku rosyjskim nadzwyczaj mobilne i podlegają nieustannym zmianom, to komponent trzeci, potwierdzający ideę istnienia, jest względnie niezmienny.

Jako przykłady zdań bytowych są podawane zdania poniższe[9]:

  • Давно тому назад, в городе Тифлисе [obszar], жил [istnienie] один богатый турок [obiekt]. (Dawno temu w Tyflisie mieszkał pewien bogaty Turek)
  • В этих местах есть лисы. (W tych miejscach są lisy)
  • Есть у меня одно тайное желание. (Mam jedno tajne życzenie)
  • Вдруг звонок в дверь. (Nagle dzwonek do drzwi)

Zdanie egzystencjalne w języku szwedzkim edytuj

W języku szwedzkim zdanie egzystencjalne uzyskuje się przy pomocy konstrukcji bezpodmiotowej det finns (w czasie przeszłym det fanns): det finns en gris i trädgården. Dodatkowo wprowadzony element nowy, nieznany występuje w formie nieokreślonej. Możliwe są również inne czasowniki: står, sitter, ligger, hänger[10]: Det sitter tre män i vår trädgård (w naszym ogrodzie siedzą trzej mężczyźni).

Zdanie egzystencjalne w języku włoskim edytuj

W języku włoskim występuje konstrukcja z czasownikiem eserci (używana tylko w trzecie osobie obu liczb)[11], np. C'è la gente. – Tu są ludzie.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Realisation of the subject. [dostęp 2011-10-13].
  2. ↑ Nemvalts 1996 ↓, s. 17.
  3. ↑ Nemvalts 1996 ↓, s. 17–18.
  4. ↑ Eksistentiaalilause. [dostęp 2011-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-06)]. (fiń.).
  5. ↑ Benjamin K. Bergen, Madelaine C. Plauché: Extensions of Deictic and Existential Constructions in French: Voilà, Voici, and Il y a*. [dostęp 2011-10-24]. (ang.).
  6. ↑ Brian D. Joseph: What gives with es gibt? Typological and comparative perspectives on existentials in German, in Germanic, and in Indo-European1. [dostęp 2011-10-24].
  7. ↑ Werner Abraham: Issues in formal German(ic) typology. [dostęp 2011-10-13].
  8. ↑ Nina Pawlak: Predykaty egzystencjalne. ‘Być’ i ‘nie być’ w językach afrykańskich. [dostęp 2011-11-02].
  9. ↑ a b Arutiunowa N. D.: ПРЕДЛОЖЕНИЕ И ЕГО СМЫСЛ. ЛОГИКО-СЕМАНТИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ. [dostęp 2011-11-06]. (ros.).
  10. ↑ Cecilia Fasth, Anita Kannermark: Form i fokus, del B. Sztokholm: Folkuniversitetets förlag, 1996. ISBN 91-7434-397-1.
  11. ↑ Daniela Zawadzka: Język włoski dla Polaków – komentarz gramatyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 32. ISBN 83-01-08975-X.

Bibliografia edytuj

  • Peep Nemvalts, Case Marking of Subject Phrases in Modern Standard Estonian, Uppsala 1996 (Studia Uralica Upsaliensia), ISBN 91-554-3776-1, ISSN 1101-7430 (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zdanie_egzystencjalne&oldid=70549820”