Zespół kościoła św. Jana Chrzciciela w Prandocinie
Zespół kościoła św. Jana Chrzciciela w Prandocinie – zespół zabytków znajdujący się w Prandocinie, w gminie Słomniki, w powiecie krakowskim, województwie małopolskim.
 A-284, A-702 s.39 z dnia 30.12.1960, 9.11.1995
| |
| kościół parafialny | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
32-090 Słomniki Prandocin 54 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Położenie na mapie gminy Słomniki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°15′45,500″N 20°05′25,400″E/50,262639 20,090389
| |
| Strona internetowa | |
Zespół zabytków – w skład którego wchodzi: kościół z początku XII wieku, dzwonnica oraz plebania – wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[1].
Historia edytuj
Kościół w stylu romańskim wybudowany został w 1. ćwierci XII wieku i od początku otaczał go cmentarz[2]. Fundatorem świątyni był prawdopodobnie protoplasta rodu Odrowążów, komes Prandota Stary[3].
W 1222 roku biskup krakowski Iwo Odrowąż przekazał patronat nad prebendami opactwu cystersów w Mogile[2].
W 1235 roku podczas wyprawy księcia Konrada Mazowieckiego przeciwko księciu krakowskiemu Bolesławowi Wstydliwemu i jego opiekunowi księciu śląskiemu Henrykowi Brodatemu kościół zamieniono w warownię obsadzoną przez wojska księcia, a wokół świątyni usypano wały widoczne jeszcze w XIX wieku[4]. Tak pisze o tym Jan Długosz: ...zamienił na warownię kościół św. Andrzeja pod zamkiem krakowskim, który jako nie zamknięty w obrębie murów miasta Krakowa uchodził wtedy jeszcze za podmiejski, także kościół w Prandocinie, kolegiatę w Skalbmierzu i klasztor jędrzejowski, a te cztery miejsca po umieszczeniu tam silnej załogi zaopatrzył w broń i żywność. Pierwszy to spośród książąt, który poważywszy się sprofanować święte budowle i oddać je na cele wojenne, przekazał ten haniebny zwyczaj jako gorszący przykład dla następców... (Jan Długosz, Roczniki, księga szósta AD 1235)[5].
Architektura edytuj
Budynek murowany z ciosów piaskowca, orientowany, jednonawowy, kryty stropem, pierwotnie posiadał dwie apsydy. Przy jednej ze ścian bocznych zachował się portal romański (częściowo zrekonstruowany). Pierwotnie wejście znajdowało się przez portal od południa[2]. W latach 1480–1490 w miejscu rozebranej apsydy ołtarzowej postawiono większe, gotyckie prezbiterium z cegły, zamknięte ścianą prostą dekorowaną zendrówką. Wieżę ośmioboczną nad apsydą zachodnią (zobacz) nadbudowano w związku z częściową inkastelacją budowli[3][5]. Wieża, w której są dwie empory podparte kolumnami, nakryta jest hełmem barokowym[4]. W XVIII wieku obniżono wieżę po zniszczeniu przez burzę[2]. W wieży zachowało się okienko strzelnicze.
Wystrój i wyposażenie edytuj
- późnomanierystyczny ołtarz główny(zobacz)[3];
- uskokowy portal zdobiony ornamentem plecionkowym, polichromowany (zobacz);
- fryz arkadkowy(zobacz);
- część obramienia okiennego z dekoracją plecionkową (zobacz);
- kolumna (zobacz) wspierająca niegdyś emporę stoi obok cmentarza;
- podczas prac odsłonięto fragmenty polichromii (zobacz).
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
Dzwonnica edytuj
Wolno stojąca dzwonnica drewniana pochodzi z XIX wieku.
Plebania edytuj
Budynek murowany, parterowy pochodzi z XX wieku.
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d Zygmunt Świechowski, Katalog Architektury Romańskiej w Polsce, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2009, s.384-389
- ↑ a b c Krasnowolski 2013 ↓, s. 236.
- ↑ a b Walaszczyk 1972 ↓, s. 51.
- ↑ a b Strona szkoły ↓.
Bibliografia edytuj
- Antoni Walaszczyk: Informator Turystyczny Powiatu Miechowskiego. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno Graficzne, 1972.
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- Strona parafii. diecezja.kielce.pl. [dostęp 2017-05-17].
- Strona szkoły. zsprandocin.pl. [dostęp 2017-05-17].