Ziarnojadek popielaty
Ziarnojadek popielaty[4][5] (Sporophila schistacea) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), występujący miejscowo w północnej i środkowej Ameryce Południowej oraz w Ameryce Centralnej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3].
| Sporophila schistacea[1] | |||
| (Lawrence, 1862) | |||
.jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ziarnojadek popielaty | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka edytuj
Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu pochodzącego z okolic atlantyckiej części Panama Canal Railway w Przesmyku Panamskim, Republika Nowej Granady obecnie Panama – dokonał amerykański ornitolog George Newbold Lawrence w 1862 roku, nadając mu nazwę Spermophila schistacea[2]. Obecnie ziarnojadek popielaty jest umieszczany w rodzaju Sporophila[5][6]. Zwykle wyróżnia się 4 podgatunki: S. s. incerta Riley, 1914, S. s. longipennis C. Chubb, 1921, S. s. schistacea (Lawrence, 1862), S. s. subconcolor Berlioz, 1959[1][2][7]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) oraz autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniają jedynie 3 podgatunki, gdyż takson subconcolor uznają za synonim podgatunku nominatywnego[6][8].
Morfologia edytuj
Mały ptak o cechach typowych dla rodzaju Sporophila, o charakterystycznym dużym, grubym i zaokrąglonym dziobie – u samców jest on koloru żółtego, a u samic ciemnoszarego przechodzącego w czarny. Samce są w zasadzie prawie całe szare. Z ciemniejszym kantarkiem w centralnej części przechodzącym w czarny. Mają białą łukowatą plamkę w dolnej części policzków. Skrzydła ciemnoszare z szarostalowymi obrzeżami lotek z niewielką białawą plamką na środku. Pierś, brzuch (oprócz dolnej jego części) szare, kuper i spód brzucha białawy. Nogi ciemnoszare; tęczówka ciemna[7][8]. Samce są podobne do ziarnojadka siwego, ale różnią się dziobem[9]. Upierzenie samicy jest podobne do samca, tylko w szarobrązowych i oliwkowobrązowych odcieniach. Brak charakterystycznej dla samca białej plamki przy policzku. Samice są trudno rozróżnialne i jak w przypadku większości ziarnojadków, ich identyfikacja następuje przez towarzyszących im samców[9]. Młode osobniki są podobne do samic. Podgatunek S. s. incerta jest nieco większy, z grubszym dziobem, i prawie bez plamki policzkowej. Podgatunek S. s. longipennis jest nieco bledszy i z mniej zróżnicowanymi odcieniami z brakiem charakterystycznej plamki na policzku. Długość ciała 10,6–11,1 cm, masa ciała 12–13,7 g[7].
Zasięg występowania edytuj
Ziarnojadek popielaty występuje na terenach położonych do wysokości 1500 m n.p.m.[3][10] (sporadycznie do 2000 m n.p.m.[7]). Występuje plamowo w całej północnej i środkowej Ameryce Południowej oraz w Ameryce Centralnej[8]. Jest gatunkiem koczowniczym[7]. Poszczególne podgatunki występują:
- S. s. incerta – pacyficzne zbocza Andów od zachodniej Kolumbii na południe po północny Ekwador[8]
- S. s. longipennis – zachodnia, północna i wschodnia Wenezuela (od wschodnich stoków Andów na wschód po stany Delta Amacuro i Bolívar), Kolumbia (wschodnie zbocza Andów na południe po departament Meta), region Gujana, Brazylia (stany Roraima, Amapá, północna część stanu Pará i południowa stanu Amazonas), północne i wschodnie Peru (regiony Loreto, Huánuco na południe po Madre de Dios) oraz północno-wschodnia Boliwia[7]
- S. s. schistacea – Kostaryka, Panama, północna Kolumbia
- S. s. subconcolor – Belize i Gwatemala do Nikaragui[8].
Ekologia edytuj
Jego głównym habitatem są obrzeża wilgotnych lasów tropikalnych, także ponowne zalesienia oraz plantacje, zwłaszcza tam, gdzie występują bambusy. Żywi się głównie ziarnami traw, a zwłaszcza bambusów np. z gatunku Chusquea simpliciflora, chociaż zaobserwowano też żerowanie na kłosach ryżu. Pokarm podejmuje zarówno z kłosów, jak i z ziemi. Spotykany jest pojedynczo lub w parach, rzadziej w małych grupach[7].
Rozmnażanie edytuj
O rozmnażaniu ziarnojadka popielatego nie ma wielu informacji. Okres lęgowy ma miejsce głównie w lipcu i sierpniu, ale także w lutym. Gniazda w kształcie cienkościennych filiżanek zbudowane są z korzonków i włosia, umieszczane na wysokości od 2 do 4 m nad ziemią, zazwyczaj na niewielkich drzewach lub na palmach. Na terenie Panamy także na ciernistych winoroślach i bambusach. Samica składa zazwyczaj 3 jaja, wysiaduje je sama[7][8].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnojadek popielaty od 1988 roku jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Organizacja Partners in Flight w 2008 roku szacowała liczebność światowej populacji na 50–500 tys. osobników[3][11]. Ptak ten opisywany jest jako niezbyt pospolity do rzadkiego; lokalnie może być pospolity w niektórych latach, a nieobecny w innych[7]. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 9,6 mln km²[10]. BirdLife International podaje, że populacja ma trend spadkowy ze względu na zmniejszanie się jego naturalnego habitatu. Szacuje się, że spadek ten będzie proporcjonalny do spadku powierzchni zalesionych Amazonii i w ciągu 3 pokoleń (około 14 lat) jego populacja zmniejszy się o prawie 25%[3][11][7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Sporophila schistacea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Denis Lepage: Slate-colored Seedeater Sporophila schistacea (Lawrence, 1862) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e Sporophila schistacea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 374, 1999.
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) - ziarnojadki - Seedeaters (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-03].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j James D. Rising & Alvaro Jaramillo: Slate-colored Seedeater Sporophila schistacea, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 649. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ a b Alfredo Begazo: Slate-colored Seedeater (Sporophila schistacea). Peru Aves. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
- ↑ a b Species factsheet: Slate-colored Seedeater Sporophila schistacea, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
- ↑ a b Slate-colored Seedeater Sporophila schistacea. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].