Wikipedia

Ziemowit Karpiński

polski aktor, reżyser, powstaniec warszawski

Ziemowit Karpiński (ur. 20 czerwca 1903 w Ra­wie Mazowieckiej, zm. 1 listopada 1973 w Nowym Jorku) – polski aktor teatralny i filmowy oraz reżyser teatralny, żołnierz AK, powstaniec warszawski.

Ziemowit Karpiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 czerwca 1903
Ra­wa Mazowiecka

Data i miejsce śmierci

1 listopada 1973
Nowy Jork

Zawód

aktor, reżyser

Współmałżonek

Maria Ronczewska,
Klara Belska

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

Życiorys edytuj

 
Grób Ziemowita i Klary Karpińskich na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Był synem Jana Karpińskiego i Amelii z Wagnerów. Ukończył Gimnazjum im. Lelewela w Warszawie. Walczył w Legionach Polskich i brał udział w wojnie polsko bolszewickiej w 1920[1].

 
Ziemowit Karpiński (drugi od lewej) wśród twórców szopki politycznej w Warszawie (1938)

W latach 1925–1928 odbył studia aktorskie w Oddziale Dramatycznym przy warszawskim Konserwatorium. Dzia­łalność aktorską rozpoczął w sezonie 1928/29 w Teatrze Miejskim Bydgoszczy. Następnie został zaangażowany przez Aleksandra Zelwerowicza do Teatrów Miejskich w Wil­nie, gdzie występował w latach 1929–1932. Początkowo grał role amantów, szybko jednak ujawnił talent do ról charaktery­stycznych. Od 1932 występował na scenach warszawskich: krótko w zespole Teatru Artystów w Warszawie, w sezonie 1932/33 w Teatrze Nowe Ateneum, a następnie do 1936 w teatrach TKKT. W latach 1936–1938 zaangażowany był w teatrach Narodowym i Nowym. W 1934 wszedł do zarządu głównego ZASP-u[2].

Równocześnie studiował reżyserię w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej, w 1936 był asystentem Leona Schillera przy wystawieniu Judyty Jeana Giraudoux. W tym samym roku debiutował jako reżyser przedstawieniem dla dzieci Wyprawa po szczęście w Teatrze Letnim[2]. W 1938 ukończył kierunek reżyserski i zrealizował spektakl Szkoda wąsów w Teatrze Na­rodowym, a jako przedstawienie dyplo­mowe wystawił Dzieci nie chcą żyć w Teatrze Nowym. Przedstawienie zwróciło wówczas uwagę krytyki[2].

W latach trzydziestych zagrał w trzech filmach: Śluby ułańskie (1934), Jego wielka miłość (1936) i Geniusz sceny (1939)[3]; podobno zagrał też wtedy epizod fotografa w filmie Ja tu rządzę (prod. 1939, premiera 1939[4] lub 1941[5]).

W 1938–1941 grał i reżyserował w wileńskim Teatrze na Pohulance. Wyreżyserował wówczas dziesięć sztuk, przeważnie komedii. Występował również jako aktor, często odnosząc sukcesy[2].

W kampanii wrześniowej walczył w szeregach 205 pułku piechoty[1]. Od 1941 przebywał w Warszawie, gdzie brał czynny udział w działalności konspiracyjnej[2]. Działał pod pseudonimem „Wagner”. Od marca 1941 był żołnierzem Armii Krajowej, służył w 3 Batalionie Pancernym „Golski”, w 4 kompanii, plutonie 161 jako dowódca plutonu. W czasie powstania warszawskiego, 19 sierpnia 1944, został ciężko ranny w czasie obrony Politechniki Warszawskiej, dowodząc obroną gmachu Technologii Chemicznej. Stracił wówczas rękę. Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Awansowany do stopnia podporucznika (1944). Po upadku powstania dostał się do niewoli, przebywał w Stalagu IV-B/H Zeithain, gdzie zorganizował zespół teatralny[1].

Po wyzwoleniu, od lipca do grudnia 1945, był reżyserem Ludowego Teatru im. Bogusławskiego w Lingen kierowanego przez Schillera. Następnie wyjechał do Londynu, gdzie mimo swego inwalidztwa ucze­stniczył w emigracyjnym życiu teatralnym. W sezonie 1948/49 współpracował z objazdowym Teatrem Sztafeta[2].

W latach 1946–1948 był prezesem oraz członkiem Rady Artystycznej ZASP-u za Granicą[2]. W 1950 został powołany na sędziego Sądu Obywatelskiego w Londynie[6].

Od 1951 aż do śmierci mieszkał w Nowym Jorku. Uczestniczył tam w polonijnym życiu teatralnym, czasem publikował artykuły w prasie emigracyjnej[2].

Zmarł 1 listopada 1973 w Nowym Jorku. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[3] (kwatera IIC28-6-1)[7].

Życie prywatne edytuj

Był mężem najpierw malarki Marii Ronczewskiej, póź­niej aktorki Klary Belskiej[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Ziemowit Karpiński. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-02-09].
  2. ↑ a b c d e f g h i Ziemowit Karpiński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-02-10].
  3. ↑ a b Ziemowit Karpiński w bazie filmpolski.pl
  4. ↑ Ja tu rządzę (1939) - Filmweb [online], www.filmweb.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  5. ↑ FilmPolski.pl - JA TU RZĄDZĘ [online], www.filmpolski.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  6. ↑ Skład Sądu Obywatelskiego w Londynie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 17, 28 czerwca 1951. 
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ziemowit_Karpiński&oldid=72221383”