Zmartwychwstanie (obraz Matthiasa Grünewalda)

obraz Matthiasa Grünewalda

Zmartwychwstanie – obraz Matthiasa Grünewalda stanowiący część Ołtarza z Isenheim eksponowany obecnie w Musée d’Unterlinden w Colmar we Francji.

Zmartwychwstanie
Ilustracja
Autor

Matthias Grünewald

Data powstania

1512–1515

Medium

olej na desce lipowej

Wymiary

269 × 141 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Colmar

Lokalizacja

Musée d'Unterlinden

Ołtarz z Isenheim edytuj

Ołtarz powstał w latach 1512–1515 na zamówienie zakonu antonianów z Isenheim. Antonianie prowadzili tam klasztorny szpital, w którym leczono chorych na ergotyzm. Była to choroba spowodowana zatruciem sporyszem, która w ostatniej fazie prowadziła do martwicy tkanek i ostatecznie gangreny. Ołtarz miał przynosić pociechę chorym i umierającym.

Poliptyk posiada dwa komplety skrzydeł, odpowiednia manipulacja nimi pozwala uzyskać trzy widoki, które pierwotnie otwierane były w różnych porach roku. Na pierwszym dominuje przedstawienie Ukrzyżowania. Na drugi widok składają się trzy malowidła, Zwiastowanie z lewej, Narodziny dzieciątka Jezus z koncertem Aniołów w środku i Zmartwychwstanie po prawej stronie.

 
Ołtarz z Isenheim (widok drugi), skrzydło lewe: Zwiastowanie; część środkowa: Narodziny dzieciątka Jezus z koncertem Aniołów; skrzydło prawe: Zmartwychwstanie Jezusa.

Opis obrazu edytuj

Obraz ma kształt ustawionego pionowo, wydłużonego prostokąta. W górnej części przedstawiona jest rozświetlona postać Chrystusa unoszącego się ku Niebu. Za plecami Zbawiciela eksploduje kula czerwono-żółtego światła, która wygląda jak powierzchnia Słońca. Światło jest tak silne, że rysy Jezusa stają się niewyraźne, promienie świetlne wydobywają się z ran na nogach, boku i uniesionych rękach. Ciało Chrystusa częściowo okrywa luźna żółto-czerwona szata, której fragment w kolorze przechodzącym do bieli opada do otwartego grobu. Tło stanowi czarne, gwiaździste niebo.

Poniżej postaci Zbawiciela leżą porażeni światłem żołnierze. Dwaj ukazani zostali w skrócie perspektywicznym, trzeci koziołkuje w powietrzu, a czwarty leży pod skałą bez zmysłów. Żaden z nich nie jest w stanie spojrzeć do góry, a ich ciała wydają się pozostawać w ruchu, jakby zatrzymane w trakcie upadku. Dolna część obrazu zalana jest jasnym żółto-czerwonym światłem wyostrzającym szczegóły. Autor precyzyjnie namalował elementy ubioru i wyposażenia żołnierzy, korzystając z efektów światłocieniowych.

Czerwień okrycia Jezusa symbolizuje zwycięstwo i przypomina o męczeństwie, natomiast biel jej fragmentu podkreśla niewinność. Prezentowane otwarte dłonie i widok ran Zbawiciela, to dowód dokonania się aktu Zbawienia. Grünewald zastosował praktykę znaną z bizantyjskich ikon, wielkość postaci odpowiada jej pozycji w hierarchii ważności. Dlatego postać Chrystusa, znajdująca się nieco w głębi, jest nienaturalnie wielka w porównaniu z ciałami żołnierzy. Podobną praktykę można zauważyć również na innych malowidłach poliptyku.

Matthias Grünewald był kontynuatorem sztuki średniowiecznej i odrzucał nowatorskie idee wprowadzane przez renesans, szczególnie idealizację postaci. Jego dzieło przepojone jest mistycyzmem i niespotykanym wcześniej ładunkiem ekspresji uczuć. Również żywa kolorystyka obrazu jest rewolucyjna. Może to świadczyć nie tylko o wrażliwości autora, ale i znacznej wiedzy na temat barwników i sposobów sporządzania farb.

Na początku XX wieku Grünewald został uznany za prekursora ekspresjonizmu w sztuce[1], a jego przedstawienie Zmartwychwstania jest uważane za jedno z najlepszych w dziejach malarstwa[2]. Współczesny historyk sztuki Waldemar Łysiak napisał:

...równie sugestywnego „Zmartwychwstania”, co Grünewald, nie stworzył – jako się już rzekło – nikt! Arcydzieło klasztoru Isenheim nawet ateiście lub innowiercy zegnie kolana, tylko głupcy nie schylą się przed nim głęboko[3].

Przypisy edytuj

  1. Ewelina Pępiak, Buty, jabłka, paciorki. Szkice o sztuce XX wieku – Antrophos, 4-5 (4-5) 2005, ISSN 1730-9549. [dostęp 2010-03-30]. (pol.).
  2. Matthias Grünewald – Ołtarz z Isenheim w Cuda świata. [dostęp 2010-03-30]. (pol.).
  3. Waldemar Łysiak: Malarstwo białego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Andrzej Frukacz „Ex Libris” – Galeria Polskiej Książki, 1998, s. 85. ISBN 83-87071-42-0.

Bibliografia edytuj

  • Kuno. Mittelstädt: Matthias Grünewald. Warszawa: Arkady, 1988. ISBN 83-213-3442-3.
  • Waldemar Łysiak: Malarstwo białego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Andrzej Frukacz „Ex Libris” – Galeria Polskiej Książki, 1998, s. 80–87. ISBN 83-87071-42-0.

Linki zewnętrzne edytuj