Abraham Josef Sztybel
Abraham Josef Sztybel, także Stiebel, Sztibel (ur. 1884 w Żarkach, zm. 16 września 1946 w Nowym Jorku) – polsko-żydowski wydawca, właściciel wydawnictwa Sztybel publikującego literaturę w języku hebrajskim.
Data i miejsce urodzenia |
1884 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
16 września 1946 |
Zawód, zajęcie |
wydawca |
Życiorys edytuj
Abraham Josef Sztybel urodził się w 1884 roku w Żarkach[1]. Odebrał tradycyjne żydowskie wykształcenie m.in. w jesziwie w Zduńskiej Woli, miał nawet zamiar podejść do egzaminów rabinackich[2]. W 1904 roku przybył do Warszawy, gdzie miał okazję obserwować i poznać lokalną działalność wydawniczą[2]. Początkowo w Warszawie pracował przy handlu skórami; dzięki powodzeniu finansowemu miał okazję podróżować do Moskwy, Berlina, Amsterdamu i Stanów Zjednoczonych[3]. W 1917 roku, w Moskwie[1][3], założył wydawnictwo o nazwie Sztybel[1]. Gdy w 1921 roku Sztybel przeniósł się do Warszawy, przeniósł tam także siedzibę wydawnictwa[3]. Instytucja w latach 30. na krótko przeniosła się do Berlina, następnie zaczęła publikować w Tel-Awiwie, z krótką przerwą na powrót do Warszawy[2][3]. Posiadała także filię w Nowym Jorku[1], do której przeniosła się po wybuchu II wojny światowej[2].
Głównym celem szerokiej działalności wydawniczej Sztybla było wzbogacenie literatury hebrajskiej o dzieła klasyczne, jak i nowości[2]. W swej ok. trzydziestoletniej działalności jego wydawnictwo opublikowało przeszło 500 tytułów 75 autorów tworzących po hebrajsku i 125 autorów tworzących w innych językach, których przekłady przygotowało 90 tłumaczy[3]. Wydano oryginalne utwory m.in. Michy Josefa Berdyczewskiego, Gerszona Szofmana, Aharona Dawida Gordona czy Ze’ewa Żabotyńskiego[3]. W tłumaczeniu ukazała się klasyka literatury powszechnej[3][4], od dzieł Platona i Sofoklesa, przez Szekspira, po utwory autorów dwudziestowiecznych takich jak Thomas Mann[3]. Publikowano także przekłady z języka polskiego, w tym Ogniem i mieczem, Pana Tadeusza[4] czy wydane w 1938 roku w tłumaczeniu Bera Pomeranca Wesele[3]. Sztybel osobiście dobierał polskie tytuły do tłumaczeń i wybierał tłumaczy, przysługując się popularyzacji literatury polskiej w hebrajskim kręgu językowym[3]. Sam także wyszukiwał zagranicznych autorów i negocjował warunki[2][3], zapewniając godziwe stawki i napędzając tym samym życie literackie[2]. Jego wydawnictwo publikowało także kwartalnik literacki „Ha-Tkufa”[3][4], który zajął ważną rolę w literaturze hebrajskiej[2][3] diaspory[2].
Sztybel uciekł z Warszawy po wybuchu II wojny światowej[2]. Zmarł 16 września 1946 roku w Nowym Jorku, w siedzibie swego wydawnictwa[2].
W 2000 roku ukazała się w Izraelu monografia na temat działalności edytorskiej Sztybla, autorstwa Danii Amichay-Michlin[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Rafał Żebrowski , Sztybel (Stiebel; Sztibel) Abraham Josef, [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], delet.jhi.pl [dostęp 2023-05-06] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Magda Sara Szwabowicz , Wydawcy w służbie idei. O pionierach hebrajskiego świeckiego ruchu wydawniczego, „Studia Judaica”, 20 (2), polona.pl, 2017, s. 258–263, ISSN 1506-9729 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Ryszard Löw , Sztybel, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, 5, IBL PAN, 2001, s. 149–150, ISSN 0867-0633 .
- ↑ a b c Zofia Borzymińska , sztybel (sztibel), [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], delet.jhi.pl [dostęp 2023-05-06] (pol.).