Alfabet ormiański

dwuszeregowy układ 39 liter

Alfabet ormiański – alfabet używany do zapisu języka ormiańskiego. Jego powstanie około 405 roku przypisuje się według podań mnichowi Mesropowi Masztocowi[2][3]. Wzorował się on głównie na piśmie greckim, a także częściowo na pahlawi. Alfabet składa się oficjalnie z 39 liter. W oryginalnej postaci składał się z 36 liter, ostatnie trzy (օ, ֆ i և) zostały dodane między X a XII wiekiem.

Alfabet ormiański
Ilustracja
Alfabet ormiański. Pomnik w Nikozji na Cyprze
Charakterystyka
Rodzaj

alfabetyczne

Typ

dwuszeregowe

Kierunek pisma

od lewej do prawej

Historia
Systemy macierzyste

alfabet grecki / pismo pahlawi

  • alfabet ormiański
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Początkowo wielkie litery były używane również do zapisu liczb, poprzez sumowanie ich wartości.

Litery edytuj

Wielka litera Mała litera Nazwa litery Wymowa w języku ormiańskim Liczba
Dialekt wschodni Dialekt zachodni
Ա ա այբ [ɑ] 1
Բ բ բեն [b] [pʰ] 2
Գ գ գիմ [g] [kʰ] 3
Դ դ դա [d] [tʰ] 4
Ե ե եչ [ɛ], na początku słowa [jɛ] 5
Զ զ զա [z] 6
Է է է [ɛ] 7
Ը ը ըթ [ə] 8
Թ թ թո [tʰ] 9
Ժ ժ ժե [ʒ] 10
Ի ի ինի [i] 20
Լ լ լյուն [l] 30
Խ խ խե [x] 40
Ծ ծ ծա [t͡s] [d͡z] 50
Կ կ կեն [k] [g] 60
Հ(inne języki) հ հո [h] 70
Ձ(inne języki) ձ ձա [d͡z] [t͡sʰ] 80
Ղ(inne języki) ղ ղատ [ʁ] 90
Ճ(inne języki) ճ ճե [t͡ʃ] [d͡ʒ] 100
Մ(inne języki) մ մեն [m] 200
Յ(inne języki) յ յի [j] 300
Ն(inne języki) ն նու [n] 400
Շ(inne języki) շ շա [ʃ] 500
Ո(inne języki) ո ո [o], na początku słowa [vo] 600
Չ(inne języki) չ չա [t͡ʃʰ] 700
Պ(inne języki) պ պե [p] [b] 800
Ջ(inne języki) ջ ջե [d͡ʒ] [t͡ʃʰ] 900
Ռ(inne języki) ռ ռա [r] [ɾ] 1000
Ս(inne języki) ս սե [s] 2000
Վ(inne języki) վ վեվ [v] 3000
Տ(inne języki) տ տյուն [t] [d] 4000
Ր(inne języki) ր րե [ɾ] 5000
Ց(inne języki) ց ցո [t͡sʰ] 6000
Ւ(inne języki) ւ վյուն [v] 7000
Փ(inne języki) փ փյուր [pʰ] 8000
Ք(inne języki) ք քե [kʰ] 9000
Օ(inne języki) օ օ [o]
Ֆ(inne języki) ֆ ֆե [f]

Litery է i օ są używane tylko na początku wyrazu.

Ligatury edytuj

Wersaliki Początek zdania Małe litery Wymowa w języku ormiańskim
ՈՒ Ու ու [u]
ԵՒ(inne języki) Եւ և [ɛv], na początku słowa lub samodzielnie [jɛv]

W nowoczesnym alfabecie wschodniego dialektu języka ormiańskiego ww. ligatury stanowią niezależne litery, wówczas gdy ւ jest traktowana tylko jako część pierwszej.

Ormiańskie klawiatury komputerowe edytuj

 
Klawiatura zachodnioarmeńska
 
Klawiatura wschodnioarmeńska

Przypisy edytuj

  1. Theo Maarten van Lint: The Oxford History of Historical Writing: 400-1400. W: From Reciting to Writing and Interpretation: Tendencies, Themes, and Demarcations of Armenian Historical Writing. T. 2. Oxford University Press, s. 180.
  2. Leszek Wojciech Waksmundzki: Armenia: Przewodnik. Pruszków: Rewasz, 2013, s. 235. ISBN 978-83-62460-35-9.
  3. Łukasz Byrski. „Boskie” korzenie pisma w legendach ludów indoeuropejskich – wybrane przykłady. „Maska”, s. 65, 2012-06. ISSN 1898-5947.