Aneksja Hawajów
Aneksja Hawajów – włączenie wysp Archipelagu Hawajskiego do Stanów Zjednoczonych Ameryki w 1898 roku.
.jpg)
Przebieg wydarzeń edytuj
Wyspy Hawajskie stały się tematem debaty ogólnoamerykańskiej, gdy zaczęła wzrastać idea ekspansji na zachód (Chiny). Początkiem dla niej stać się miały właśnie wyspy zorganizowane wówczas w Królestwo Hawajów. Pierwsze próby podboju podjęto w latach 50. XIX w., gdy zamierzano je skolonizować. W 1854 r. negocjowano traktat w sprawie przyłączenia wysp do USA. Nie został on podpisany ze względu na śmierć władcy Hawajów Kamehamehy III. Jego następca zdecydował się na podpisanie w roku 1865 wyłącznie traktatu handlowego. W 1875 r. podpisano obustronny traktat handlowy, zakładający wymianę handlową wolną od ceł (dotyczący głównie trzciny cukrowej), a ponadto zawierający klauzulę, że żadna część Hawajów nie zostanie przekazana państwom trzecim, a Hawaje będą faktycznym protektoratem amerykańskim. Traktat miał obowiązywać siedem lat, jednak w 1884 został podpisany nowy, będący faktycznie przedłużeniem poprzedniego (z tym że dołączono do niego punkt o wyłącznym prawie USA do portu Pearl Harbor). W tym okresie zwiększało się osadnictwo Amerykanów na Hawajach; zdominowali oni gospodarkę wyspy opartą na uprawie i przetwarzaniu trzciny cukrowej. Amerykanie zaczęli też zajmować stanowiska w rządzie.
W 1891 roku, gdy na tronie zasiadła królowa Liliʻuokalani, pozycja Amerykanów została zachwiana. Królowa postanowiła ograniczyć władzę amerykańską i utrzymać suwerenność. 14 stycznia 1893 rozwiązała legislatywę, powołała nowy rząd i proklamowała nową konstytucję. 17 stycznia wybuchł jednak bunt białych osadników (otwarcie popierał go poseł USA na Hawajach, John Stevens), który doprowadził do obalenia królowej. W 1893 Rząd Tymczasowy wystąpił do USA z propozycją aneksji. 14 lutego 1893 podpisano układ o aneksji wysp. Nie został on jednak ratyfikowany przez Senat – nastąpił regres w polityce hawajskiej (zmiana posła amerykańskiego w tym państwie, wycofanie wojsk USA i podjęcie rozmów z Rządem Tymczasowym na temat restauracji monarchii). W roku 1894 powołano więc republikę. Nowa konstytucja zezwalała na zawarcie w przyszłości unii handlowej i politycznej z USA. Po zwycięstwie republikanów w USA w roku 1896 wznowiono ekspansywną politykę wobec Hawajów. Rokowania zaczęły się po objęciu fotela prezydenta przez Williama McKinleya. 16 czerwca 1897 podpisano układ o aneksji, a ratyfikowano go 6 lipca 1898. Układ określany jest mianem The Newlands Resolution, które wzięło się od nazwiska autora tekstu – kongresmena Francisa G. Newlandsa.
Bibliografia edytuj
- Wiesław Dobrzycki: Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815–1945. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 1996. ISBN 978-83-7383-003-5. OCLC 609338804.
- Hugh Brogan: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. Ossolineum, 2011.
- Philip Jenkins: Historia Stanów Zjednoczonych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
