Bitwa pod Częstochową (1939)
Bitwa pod Częstochową – jedno z pierwszych starć zbrojnych Wojska Polskiego podczas kampanii wrześniowej, które miało miejsce w dniach 1–3 września 1939 roku.
| II wojna światowa, Kampania wrześniowa | |||
| Czas |
1–3 września 1939 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
agresja III Rzeszy na Polskę | ||
| Wynik |
wycofanie się sił polskich z okrążenia | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||
 50°49′04″N 19°08′18″E/50,817778 19,138333
| |||
.jpg)
Przygotowania edytuj
Rejon Częstochowy miał być według polskich planów broniony przez 7 Dywizję Piechoty. Region był przygotowywany do obrony począwszy od marca 1939 roku, gdy zaczęto planować przebieg linii stałych i polowych umocnień. Do momentu wybuchu wojny wybudowano 19 nowoczesnych żelbetowych schronów bojowych i obserwacyjnych w Częstochowie i 4 w Lublińcu, które wsparto schronami drewniano–ziemnymi, polami i zaporami minowymi, drutem kolczastym, rowami przeciwpancernymi, okopami, stanowiskami artylerii, broni przeciwpancernej i maszynowej i siecią telefoniczną. W całym regionie zaminowano także mosty i wiadukty.
Do 29 sierpnia dywizja zajęła przygotowane pozycje obronne.
Przebieg walk edytuj
1 września edytuj
1 września 1939 roku 7 Dywizja Piechoty została zaatakowana przez dwie niemieckie dywizje pancerne (1 DPanc, 4 DPanc) oraz cztery dywizje piechoty (4 DP, 14 DP, 31 DP, 46 DP). Po całodziennych walkach wysunięte przed główną linię obronną oddziały wydzielone wycofały się na linię główną pod Częstochowę.
Wieczorem 1 września, na pozycji głównej w Gnaszynie pod Częstochową, żołnierze 25 pułku piechoty w zasadzce zaatakowali niemiecki samochód sztabowy oraz motocykl, a na zabitych oficerach zdobyli mapy. Schwytanego do niewoli podpułkownika odesłano do szpitala polowego, a zdobyte mapy i pojazdy przesłano do sztabu dywizji. Po przejściu frontu na Gnaszyn spadły brutalne represje, będące zemstą za to zdarzenie.
2 września edytuj
Od południa 2 września Niemcy rozpoczęli intensywny i nieskuteczny ostrzał artyleryjski w ramach rozpoznania. W tym dniu 7 bateria artylerii przeciwlotniczej zestrzeliła 6 niemieckich samolotów i uszkodziła kilkanaście kolejnych. 2 września Polacy stracili jedną maszynę (PZL.23 Karaś), w trakcie nalotu na niemiecką kolumnę na drodze Truskolasy–Wręczyca Wielka stracono jeden samolot z 64 eskadry bombowej, ale pilot zdołał doprowadzić samolot do własnych linii. 3 września został zestrzelony przez niemiecki myśliwiec samolot PZL.23 Karaś 22 eskadry bombowej, który rozbił się w Gnaszynie.
Około południa z rejonu Szarlejki ruszyło natarcie na rejon Lisińca. Wysunięte pododdziały wycofały się na główną linię obrony, gdzie natarcie niemieckie załamało się na skutek ognia polskich oddziałów. Niemcy stracili 5 czołgów. Ponadto w rejonie Czarnego Lasu strzelec wyborowy zniszczył 3 samochody pancerne, w których Polacy znaleźli m.in. mapy.
Późnym popołudniem na pozycje obronne pod Kiedrzynem, Lisińcem, Błesznem i Wrzosową został przeprowadzony zmasowany atak niemieckich czołgów i piechoty. Walki na Kiedrzynie pomiędzy 27 pułkiem piechoty i 1 Dywizją Pancerną trwały od godziny 17:30 do 19:30. W sumie broniący się w schronach i na stanowiskach artyleryjskich Polacy zniszczyli ponad 40 niemieckich czołgów i samochodów pancernych. W rejonie Błeszna i Wrzosowej część oddziałów 74 pułku piechoty została wyparta z zajmowanych stanowisk, ale po kontrataku Niemcy zostali odrzuceni do tyłu, tracąc wielu zabitych, rannych, 30 jeńców i kilka karabinów maszynowych. Kolejne ataki były skutecznie odpierane do wieczora.
Wobec silnego oporu polskiego w Częstochowie, Niemcy zdecydowali o okrążeniu miasta i broniącej go polskiej dywizji. Przeciwdziałając temu zagrożeniu sztab 7 Dywizji w nocy z 2 na 3 września wycofał dywizję z niedomkniętego jeszcze pierścienia na Janów. Ostatnie pododdziały opuszczały miasto wczesnym rankiem 3 września, wysadzając mosty na Warcie.
Rozbicie 7 Dywizji Piechoty: 3–4 września edytuj
Podczas odwrotu na Janów i Złoty Potok 7 Dywizja Piechoty została rozbita, jej dowódca, generał Janusz Gąsiorowski, trafił do niewoli, a w ręce niemieckie wpadły dokumenty sztabowe, w tym szyfry Wojska Polskiego.[1][2]
Podsumowanie edytuj
W walkach o Częstochowę Niemcy stracili ponad 60 czołgów i samochodów pancernych, 6 samolotów, kilkadziesiąt samochodów i ciągników i kilka dział[potrzebny przypis]. Pewna ilość sprzętu została także zdobyta przez Polaków. Niemieckie straty w ludziach wyniosły ponad 250 zabitych, rannych i wziętych do niewoli, a polskie są trudne do oszacowania, jednak mniejsze.
Zachowane ślady walk edytuj
Na terenie miasta zachowało się 10 schronów bojowych i 2 obserwacyjne, większość z nich nosi ślady walk w postaci trafień z dział przeciwpancernych, czołgowych lub artylerii. Żaden ze schronów nie został zniszczony, ani poważnie uszkodzony.
Upamiętnienie edytuj
Od 2011 roku organizowany jest rajd rowerowy Szlakiem 7 Dywizji Piechoty jadący zielonym szlakiem turystycznym o tej samej nazwie.
Przypisy edytuj
- ↑ Rozbicie 7 Dywizji Piechoty pod Częstochową [online], www.muzeum-slask1939.pl [dostęp 2019-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-06].
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej- Katowice, Prezentacja wystawy „7 Dywizja Piechoty. Zapomniani bohaterowie 1939” – Częstochowa, 31 sierpnia 2019 – 19 stycznia 2020 [online], Instytut Pamięci Narodowej - Katowice [dostęp 2019-09-06] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Adam Kurus: Częstochowa 1939: Zapomniana bitwa. Do broni. Portal historii ożywionej, 2012-05-17. [dostęp 2012-05-24]. (pol.).
- Adam Kurus: Częstochowa 1939: Zapomniana bitwa. Urząd Miasta Częstochowy, maj 2012. s. 18. [dostęp 2015-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-13)]. (pol.).