Cerkiew św. Jerzego w Białymstoku
Cerkiew pod wezwaniem św. Jerzego – prawosławna cerkiew parafialna w Białymstoku. Należy ona do dekanatu Białystok diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||||||||
 Widok od strony południowej | |||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
23 kwietnia/6 maja | ||||||||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||||
| Relikwie | |||||||||||||||||||||||
| Cudowne ikony | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Białegostoku  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||||||||||||||||||
 53°06′35,7″N 23°07′47,8″E/53,109917 23,129944
| |||||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||||
Położenie edytuj
Świątynia znajduje się w dzielnicy Nowe Miasto, przy ulicy Kazimierza Pułaskiego 36[2].
Historia edytuj
W 1996 r. erygowana została parafia św. Jerzego, wydzielona z parafii przy soborze katedralnym w Białymstoku[3]. Pierwszą świątynią parafialną była drewniana cerkiew, przeniesiona z Czyż[4].
Kamień węgielny pod budowę cerkwi św. Jerzego został poświęcony 15 października 1998 r. przez goszczącego w Polsce patriarchę konstantynopolitańskiego Bartłomieja I[4]. Projekt cerkwi wykonał prof. Jerzy Uścinowicz[3]. Wmurowania kamienia węgielnego dokonał 6 maja 2000 r. biskup białostocki i gdański Jakub. W 2006 r. (po rocznej przerwie w pracach budowlanych, spowodowanej koniecznością uzupełnienia projektu) postawiono pierwsze kopuły i krzyże, poświęcone przez biskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba oraz arcybiskupa nicejskiego Pawła[3][4].
5 maja 2010 r. arcybiskup białostocki i gdański Jakub dokonał poświęcenia dzwonów. Następnego dnia metropolita warszawski i całej Polski Sawa poświęcił (w asyście arcybiskupa Jakuba) dolną cerkiew, ku czci Opieki Matki Bożej[4]. Po 2010 r. przystąpiono do wykonania tynków i fresków w górnej cerkwi oraz do jej wyposażenia[4].
W lipcu 2016 r. w cerkwi umieszczono ikonę św. Paisjusza Hagioryty, napisaną przez jego ucznia, mnicha Paisjusza ze Świętej Góry Athos. Uroczystości miały miejsce w dniach 11–12 lipca; część z nich odbyła się pod przewodnictwem biskupa supraskiego Grzegorza[1].
21 sierpnia 2016 r. cerkiew odwiedził prawosławny patriarcha Antiochii Jan X[5].
14 października 2017 r. odbyło się Poświęcenie górnej cerkwi. Uroczystości przewodniczył metropolita warszawski i całej Polski Sawa, w asyście arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba oraz biskupa supraskiego Andrzeja[6].
22 marca 2020 r. podczas niedzielnego nabożeństwa w cerkwi miała miejsce interwencja policji w związku z naruszeniem przez miejscowych wiernych i duchowieństwo prawosławne narodowej kwarantanny, wprowadzonej przez polski rząd na skutek globalnej pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Ówczesne regulacje przeciwepidemiczne ograniczały maksymalną liczbę uczestników zgromadzeń publicznych i uroczystości religijnych do 50 osób, natomiast w świątyni zgromadziło się ponad 70 wiernych. Zdarzenie to odbiło się szerokim echem w ogólnopolskich środkach masowego przekazu i było przedmiotem debaty publicznej[7][8][9]. Wobec parafii wszczęte zostało wstępne postępowanie wyjaśniające mające na celu skierowanie sprawy do sądu[10]. Był to jeden z dwóch najbardziej rażących przypadków przekroczenia przepisów sanitarnych w województwie podlaskim[11].
W październiku 2021 r. odbyły się obchody jubileuszu 25-lecia powstania parafii, podczas których została m.in. odsłonięta plenerowa wystawa fotografii na ogrodzeniu cerkwi prezentująca ćwierćwiecze historii tego miejsca[12].
Architektura edytuj
Cerkiew św. Jerzego jest obiektem murowanym, dwukondygnacyjnym[13], utrzymanym w stylu nowoczesnym z wyraźnymi nawiązaniami do tradycyjnej architektury rosyjsko-bizantyjskiej[3].
Świątynię wieńczy pięć cebulastych kopuł, pokrytych złoconymi arkuszami blachy[3].
Część górna edytuj
W górnej cerkwi znajdują się dwa ołtarze: główny, dębowy (umieszczony w dniu konsekracji cerkwi, 14 października 2017 r.)[13] oraz boczny, noszący wezwanie św. Anatola Męczennika (ufundowany przez ks. Anatola Siegienia)[4]. Obydwa ikonostasy zaprojektował oraz znajdujące się w nich ikony napisał ikonograf Jarosław Wiszenko. Wewnętrzne ściany zdobią freski, również autorstwa Jarosława Wiszenki. Rzeźby do carskich wrót wykonał Wiaczesław Szum z Siemiatycz. Panikadiło zaprojektowała dr Tatiana Misijuk, natomiast projekt granitowej posadzki wykonał budowniczy cerkwi, prof. Jerzy Uścinowicz[4].
W górnej świątyni znajdują się też – sprowadzone z Góry Athos – relikwie św. Barbary oraz ikona św. Paisjusza Hagioryty[4].
Część dolna edytuj
W dolnej cerkwi, noszącej wezwanie Opieki Matki Bożej, znajduje się marmurowy ołtarz i ikonostas. Prezbiterium zdobią freski, wykonane przez Joannę i Jarosława Jakimczuków. Ci sami ikonografowie zaprojektowali ołtarz, ikonostas oraz napisali do niego ikony. W jednej z nich – Świętych Męczenników Wileńskich Antoniego, Jana i Eustachego – znajdują się relikwie przedstawionych świętych. W dolnej świątyni znajduje się też ikona Trzech Świętych Hierarchów (Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego), która również zawiera relikwie przedstawionych świętych[4].
Otoczenie edytuj
Obok cerkwi znajduje się odsłonięty 6 maja 2021 r. chaczkar z tablicami upamiętniającymi rzeź Ormian dokonaną przez Imperium Osmańskie w latach 1915–1917. Monument ufundowała społeczność ormiańska należąca do miejscowej parafii[14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Daniel Grygiewicz – Ikona św. Paisjusza Hagioryty przybyła do Białegostoku [dostęp: 14.07.2016.]
- ↑ Dane teleadresowe parafii św. Jerzego w Białymstoku. Parafia Prawosławna Świętego Wielkomęczennika Jerzego w Białymstoku. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-21)]. (pol.).
- ↑ a b c d e Danieluk E. i A.: Prawosławne cerkwie Białegostoku i okolic. Białystok: Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego w Białymstoku, s. 29–30. ISBN 928649.
- ↑ a b c d e f g h i Historia parafii św. Jerzego w Białymstoku. Parafia Prawosławna Świętego Wielkomęczennika Jerzego w Białymstoku. [dostęp 2017-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-19)]. (pol.).
- ↑ Strona diecezji białostocko-gdańskiej – JŚ Patriarcha Antiochii i całego Wschodu Jan X w Białymstoku. orthodox.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-27)]. [dostęp: 22.08.2016.]
- ↑ Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Białystok: poświęcenie cerkwi św. Jerzego [dostęp: 16.10.2017.]
- ↑ Do cerkwi przyszło 70 osób. Interweniowała policja, bo złamali zakaz. Polsat News, 2020-03-23. [dostęp 2020-03-27].
- ↑ Bartosz Kołodziejczyk: Koronawirus w Polsce. Interwencja policji w Białymstoku. W liturgii uczestniczyło ponad 50 osób. Wirtualna Polska, 2020-03-23. [dostęp 2020-03-27].
- ↑ Marta Nazarko: W jednej z białostockich parafii prawosławnych interweniowała policja – na liturgii było ponad 50 osób. Polskie Radio Białystok, 2020-03-22. [dostęp 2020-03-27].
- ↑ Białystok. Policja interweniowała w cerkwi. Wszystko przez koronawirusa. Do Rzeczy, 2020-03-23. [dostęp 2020-04-07].
- ↑ W kościele w Brańsku na mszy świętej było dziesięć razy więcej osób niż pozwala na to prawo. Interweniowała policja. bielsk.eu, 2020-04-06. [dostęp 2020-04-29].
- ↑ Relacja ze święta Opieki Matki Bożej i obchodów jubileuszu 25-lecia parafii [online], parafia-swietego-jerzego.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ a b ks. Tomasz Cyrkun, Wiaczesław Perek: Poświęcenie cerkwi w Białymstoku. cerkiew.pl, 17 października 2017. [dostęp 2017-10-19].
- ↑ Wiaczesław Perek: Ku czci św. Jerzego w Białymstoku. orthodox.pl, 7 maja 2021. [dostęp 2021-05-07].