Wikipedia

Dawid Alter Kurzmann

Polski rabin, założyciel Agudat Israel

Dawid Alter Kurzmann (ur. 25 maja 1865 w Rzeszowie, zm. 29 października 1942 w Bełżcu) – krakowski kupiec, działacz społeczny i polityczny, filantrop, chasyd. Z uwagi na związek z Domem Sierot Żydowskich przy ul. Dietla 64 w Krakowie i okoliczności śmierci podczas akcji deportacyjnej w getcie, nazywany krakowskim Januszem Korczakiem.

Dawid Alter Kurzmann
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 maja 1878
Rzeszów

Data i miejsce śmierci

29 października 1942
Bełżec

Multimedia w Wikimedia Commons
Kamienica przy ul. J. Dietla 64, w której znajdował się Zakład Wychowawczy Sierot Żydowskich „Beth Megadle Jasomim”.
Tablica pamiątkowa na kamienicy.
Pomnik zamordowanych żydowskich sierot w miejscu gdzie znajdował się w getcie Dom Sierot, ul. Józefińska 39.

Życiorys edytuj

Z Krakowem związany był co najmniej od ślubu w 1887 z Dancze (Dina, Anna) z domu Sternberg. Miał trójkę dzieci: córkę Helę Hindę Friedę, synów Barucha i Izraela. Mieszkał na Kazimierzu na ul. Mostowej 10, a po wysiedleniu do getta w Podgórzu w 1941 roku przy placu Zgody 16. Był uczniem cadyka Izraela Friedmana z Czortkowa, zdobył głęboką wiedzą religijną, modlił się w bóżnicy Reb Aron Chasidim na ul. Józefa 33, do której ufundował metalowy aron ha-koedesz.

Działalność gospodarcza edytuj

Był zdolnym kupcem i zarządcą działającym na wielką skalę w branży stalowej. Był właścicielem firmy „D. Kurzmann, Dom Komisowo-Handlowy dla Towarów Żelaznych i Metalowych”, a od 1927 do 1939 r. dyrektorem „Górniczo-Hutniczego Towarzystwa Handlowego S.A.”, dystrybutora wyrobów największych polskich karteli produkujących stal.

Działalność polityczna edytuj

Kurzmann był działaczem partii Agudas Israel, co najmniej od 1927 r., został zastępcą przewodniczącego jej krakowskiego oddziału. W 1937 r. wszedł do tymczasowego zarządu nowo tworzonej krakowskiej gminy wyznaniowej żydowskiej, odpowiadał za sprawy religijne. Wspierał ideę tworzenia sieci szkół dla religijnych żydowskich dziewcząt Bejt Jaakow, a także budowę Jesziwy Mędrców w Lublinie. Swoją narodowość określał jako żydowską. Dwukrotnie odwiedził Palestynę i, choć nie był syjonistą, zakupił tam niewielką parcelę.

Sierociniec edytuj

Związki Kurzmanna z najstarszym żydowskim sierocińcem w Krakowie datują się od 1910 roku. Od 1918 r. kierował finansami placówki. W ciągu 20 lat pracy nowego zarządu, sierociniec stał się zasobnym ośrodkiem zaliczanym do najlepszych w Polsce. Zgromadzony majątek został na początku wojny zrabowany przez Niemców.

Podczas okupacji Kurzmann poświęcił się ratowaniu sierocińca. W dniu likwidacji Dom Sierot mieścił się na terenie getta przy ul. Józefińskiej 39, stłoczono w nim 300 podopiecznych. 28 października 1942 r. podczas tzw. akcji październikowej, sierociniec został otoczony kordonem. Najmłodszych wywieziono i zamordowano w nieznanym miejscu. Grupa najstarszych chłopców zdołała uciec. Pozostałych wyprowadzono na plac Zgody. Tam Niemcy zaproponowali wychowawcom Domu Sierot ocalenie i pracę w nowej placówce, którą zamierzali otworzyć na terenie getta. Dawid Kurzmann, kierowniczka Zakładu Anna Feuerstein i jej mąż Juliusz odmówili opuszczenia dzieci. Około piątej po południu kolumna wychowawców i podopiecznych sierocińca została doprowadzona do stacji w Płaszowie. Na czele idącego w ciszy pochodu szedł Kurzmann, towarzyszyła mu córka Hela Frida i zięć Dawid Schmelkes. Późnym wieczorem transport odjechał do obozu zagłady w Bełżcu.

Upamiętnienie edytuj

  • 24 października 2021 roku na ścianie Synagogi Staromiejskiej w Rzeszowie odsłonięto tablice upamiętniającą Dawida Altera Kurzmanna[1]
  • 26 kwietnia 2022 roku Rada Miasta Szczecin nadała nazwę urzędową plac Dawida Altera Kurzmanna[2] placowi w Szczecinie Dąbiu w rejonie ulic Tczewskiej, Goleniowskiej[3], Kamieńskiej i Kostrzyńskiej na terenie osiedla mieszkaniowego na dawnym kirkucie[4]

Bibliografia edytuj

  • Siwor Grzegorz, Enoszijut. Opowieść o Dawidzie Kurzmannie, Kraków 2014.
  • Siwor Grzegorz, Ofiara Dawida Kurzmanna, „Tygodnik Powszechny”, 2015-02-28.
  • Siwor Grzegorz, Ulica Dawida Kurzmanna, „Midrasz”, nr 3 (179) 2014.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rzeszowski Korczak poszedł z sierotami na śmierć. Dawid Alter Kurzmann ma już swoje upamiętnienie. rzeszow.wyborcza.pl, 2021-10-23. [dostęp 2021-10-25]. (pol.).
  2. ↑ Ściana Pamięci na placu Dawida Altera Kurzmanna
  3. ↑ w części działki nr 124/3 z obrębu ewidencyjnego nr 4032, w rejonie ulic Goleniowskiej i Tczewskiej
  4. ↑ Uchwała Nr XXXIX/1079/22 Rady Miasta Szczecin

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dawid_Alter_Kurzmann&oldid=72679134”